Nhận định về phan tich tâm lý nhân vật trong truyện ngắn

Trong truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa", nhà văn Nguyễn Minh Châu đã rất thành công khi xây dựng được tình huống truyện độc đáo, đặc biệt là diễn biến tâm trạng của nhân vật Phùng khi trực tiếp chứng kiến cảnh bạo hành trên chiếc thuyền ngoài xa.

Trước hết, ta thấy được tâm lý ban đầu của Phùng khi đứng trước khung cảnh biển cả bao la. Đó là sự ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tinh khôi, toàn bích của thiên nhiên. Sau mấy ngày "phục kích" mà chưa chụp được bức ảnh vừa ý thì hôm nay, anh thật may mắn khi bắt gặp được một "cảnh đất trời cho". Đó là khoảnh khắc mà "trước mắt tôi là một bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ". Một cảnh đẹp đơn giản thôi, bình dị thôi nhưng nó lại mang vẻ đẹp "đơn giản và toàn bích". Cảnh đó được nhìn từ xa với "mũi tàu hình mảnh buồm vi vút gió" đang lướt giữa "màu hồng hồng của sương mai". Cảnh đó hiện lên thật huyền ảo và thơ mộng. Trước cái đẹp ấy, trái tim người nghệ sĩ như rung lên, bồi hồi vì hạnh phúc. Phùng cảm thấy lòng mình như được thanh lọc, trở nên trong trẻo và thánh thiện hơn. Anh tự hào vì có được một tấm lòng nhạy cảm, giàu lòng trắc ẩn. Và anh cũng vô cùng sung sướng khi phát hiện ra chân lí của nghệ thuật. Với anh, nghệ thuật chính là "cái đẹp tuyệt đỉnh của toàn bộ cuộc sống". Chính cái đẹp ấy đã làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn, cứu rỗi linh hồn con người. Đứng trước cái đẹp, Phùng cảm thấy vô cùng hạnh phúc, anh thấy mình "bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào". Và anh "bấm liên thanh một hồi hết một phần tư cuốn phim". Có lẽ, trong giây phút đó, anh muốn lưu giữ mãi cái khoảnh khắc tuyệt vời này.

Nhưng khi chiếc thuyền đâm thẳng vào bờ, Phùng mới vỡ òa bất ngờ trước một sự thật cay đắng và nghiệt ngã. Đằng sau cái vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn kia là biết bao ngang trái, khổ đau của cuộc đời. Người nghệ sĩ dường như "chết lặng" khi chứng kiến một cảnh tượng bi thương. Giữa lúc nắng đẹp rực rỡ ấy, một người đàn bà trạc ngoài bốn mươi tuổi, thân hình thô kệch, rỗ mặt, trải qua mưa nắng nên khuôn mặt tái ngắt đang bước những bước mệt mỏi. Người đàn ông đi sau, dáng vẻ cao lớn, khuôn mặt hung dữ, tóc tổ quạ, bước đi bằng đôi chân chữ bát. Hắn trừng trừng nhìn đám phám chô, đầy vẻ thù ghét và tức tối. Khung cảnh ấy đối lập hoàn toàn với cảnh đẹp ở phía trên. Nó gợi lên sự u ám, đen tối của cuộc sống. Đặc biệt là khi người đàn ông rút chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa, quật tới tấp vào lưng vợ. Vừa đánh hắn vừa chửi bằng cái giọng rên rỉ đau đớn "Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!". Hành động của hắn khiến ai nấy ngạc nhiên vì quá tàn nhẫn. Nhưng đáp lại sự tàn nhẫn ấy chỉ có những tiếng khóc lóc, van xin thảm thiết của người đàn bà. Bà cam chịu nhận lấy tất cả những đòn roi, không hề chống cự hay bỏ chạy.

Phùng kinh ngạc đến mức, trong vài giây đầu, anh cứ đứng há mồm ra mà nhìn. Bởi anh không thể nào tin được rằng đằng sau cái vẻ đẹp toàn bích của tạo hóa kia lại chứa đựng sự thật phũ phàng đến xót xa. Càng nghĩ, anh càng cảm thấy tức giận. Anh ném chiếc máy ảnh xuống đất rồi chạy nhào tới. Thế nhưng, người đàn bà ấy đã van nài "Quý tòa...giữ cho cháu có bố". Câu nói của bà khiến Phùng sững sờ. Hóa ra, nguyên do của mọi thứ bi kịch đều xuất phát từ lòng thương con sâu sắc của người phụ nữ ấy. Bà chấp nhận bị chồng đánh đập tàn nhẫn cũng chỉ vì muốn chồng bớt giận để không đánh con. Từ đó, anh hiểu ra rằng, nếu nhìn nhận mọi việc một cách đơn giản sẽ không thể nào thấu hiểu được bản chất thực sự của nó.

Cuối cùng, Phùng vẫn không thể nào thoát khỏi những trăn trở, suy tư. Anh tự đặt ra hàng loạt những câu hỏi cho chính mình. Liệu rằng, trong cuộc sống này, còn điều gì uẩn khúc nữa đây? Tại sao cuộc sống của gia đình thuyền chài kia lại bi thảm đến thế? Làm sao có thể đồng thời nhìn thấy vừa vẻ đẹp vừa cái ác, vừa thấy màu hồng vừa thấy màu đen? Phải chăng cái màu hồng chỉ là thứ màu sắc bề ngoài của một khối màu đen tối? Rồi liệu rằng, cuộc sống của gia đình thuyền chài kia có phải đang chìm trong bóng tối hay không? Những câu hỏi ấy cứ xoáy sâu vào tâm trí của Phùng khiến anh day dứt khôn nguôi.

Như vậy, với cốt truyện hấp dẫn, tình huống truyện độc đáo, ngôn ngữ điện ảnh kết hợp hài hòa với ngôn ngữ miêu tả,... Nguyễn Minh Châu đã xây dựng thành công nhân vật Phùng. Qua nhân vật này, nhà văn gửi gắm những chiêm nghiệm sâu sắc về nghệ thuật và cuộc đời.