Trò chơi dân gian là những trò chơi xuất hiện từ rất lâu đời, được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Với mỗi thời kỳ, mỗi hoàn cảnh khác nhau những trò chơi dân gian cũng có những biến đổi khác nhau. Từ xa xưa, trò chơi dân gian đã đóng một vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của con người Việt Nam. Nó không chỉ là một trò chơi đơn thuần mà nó còn phản ánh đời sống văn hóa tinh thần, tư tưởng, cũng như lối sống của con người Việt Nam. Một trong những trò chơi dân gian thú vị và hấp dẫn nhất chính là trò chơi "ô ăn quan".
Không ai biết chính xác thời gian mà trò chơi này xuất hiện, chỉ biết rằng trò chơi này có từ rất lâu rồi, được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Theo một số ghi chép, trò chơi này có nguồn gốc từ Ấn Độ. Sau đó, nó du nhập vào Việt Nam và trở thành một trò chơi quen thuộc của trẻ em Việt Nam.
Để chơi trò chơi này, cần chuẩn bị một số điều sau:
- Chọn nơi đặt bàn chơi: Bàn chơi ô ăn quan có thể là bất cứ đâu, miễn là sạch sẽ, thoáng mát và dễ dàng cho việc di chuyển của người chơi. Tuy nhiên, bàn chơi thường được đặt ở những nơi rộng rãi, thoáng mát như sân nhà, sân trường,...
- Chuẩn bị dụng cụ chơi: Dụng cụ chơi ô ăn quan gồm có:
+ Khung chơi: Khung chơi có thể được vẽ trên nền đất, gạch, bảng gỗ,... Khung chơi hình chữ nhật, dài khoảng 1 mét, rộng khoảng 50 cm.
+ Quân chơi: Quân chơi gồm có hai loại: quân dân và quân quan. Quân dân được làm bằng sỏi, viên đá, hạt cây,... Quân quan được làm bằng viên sỏi to hơn hoặc viên đá to hơn.
+ Kẻ ô chơi: Trên mặt khung chơi kẻ thành mười ô vuông, mỗi bên có năm ô đối xứng nhau. Ở hai cạnh ngắn của hình chữ nhật, kẻ hai ô hình bán nguyệt hoặc hình vòng cung hướng ra ngoài.
Sau khi chuẩn bị xong xuôi, ta tiến hành chơi như sau:
- Hai người chơi được chia làm hai đội, mỗi đội đứng ở một bên của hình chữ nhật.
- Mỗi đội lần lượt rải quân của mình từ ô bên cạnh ô trống theo chiều kim đồng hồ. Nếu viên sỏi cuối cùng dừng lại ở một ô có chứa quân của đội kia thì đội đó ăn được số quân đó. Nếu viên sỏi cuối cùng dừng lại ở một ô trống thì đội đó mất lượt.
- Đội nào ăn được nhiều quân hơn thì đội đó thắng cuộc.
Trò chơi ô ăn quan là một trò chơi thú vị, hấp dẫn, đòi hỏi người chơi phải có sự tính toán, suy nghĩ cẩn thận. Trò chơi này không chỉ mang lại niềm vui cho trẻ em mà còn giúp trẻ rèn luyện kỹ năng tính toán, xử lý tình huống nhanh chóng.
Ngoài ra, trò chơi ô ăn quan còn mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Trò chơi này giúp trẻ hiểu được giá trị của lao động, biết quý trọng những gì mình có được. Đồng thời, trò chơi này cũng giúp trẻ rèn luyện tính kiên trì, nhẫn nại.
Ngày nay, do sự phát triển của công nghệ, trò chơi điện tử ngày càng phổ biến. Điều này đã khiến cho trò chơi dân gian nói chung và trò chơi ô ăn quan nói riêng dần bị lãng quên. Vì vậy, chúng ta cần có những biện pháp để bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của trò chơi ô ăn quan.
Tóm lại, trò chơi ô ăn quan là một trò chơi dân gian độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Trò chơi này đã góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của con người Việt Nam. Chúng ta cần có những biện pháp để bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của trò chơi này.