Thạch Lam là một cây bút tiêu biểu của nhóm Tự lực văn đoàn, cũng là một nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam những năm 1930- 1945. Tuy sáng tác không nhiều nhưng những tác phẩm văn chương của Thạch Lam lại thấm đượm những giá trị nhân văn sâu sắc, những câu chuyện của đời sống vô cùng bình dị được nhà văn đưa vào tác phẩm với những điểm nhấn tạo thành những tác phẩm có giá trị, có sức hấp dẫn đặc biệt đối với bao thế hệ độc giả xưa- nay. Để tìm hiểu về phong cách dòng văn của Thạch Lam, ta có thể phân tích thông qua truyện ngắn "Nhà mẹ Lê".
"Nhà mẹ Lê" vốn là một cô gái xinh đẹp, nhưng vì lỡ làng có thai với một người đàn ông đã có vợ nên bà bị gia đình người yêu ruồng rẫy. Ông Lê- người yêu của bà đành cưới người khác, khiến bà ở lại một mình với đứa con sắp chào đời. Bà tự đứng lên, một mình nuôi nấng, vun vén cho gia đình với mười một người con, đặt tên là nhà mẹ Lê. Có mấy ai lường trước được những khó khăn mà một người phụ nữ ở xã hội xưa phải trải qua khi bỗng dưng trở thành trụ cột của gia đình nhỏ. Nhà mẹ Lê cũng vậy, quanh năm suốt tháng bươn chải với nghề mò cua bắt ốc, bán hàng rong ngoài chợ xa, ít có dịp được bán hàng do hay bị mưa gió. Nhưng trớ trêu thay, cuộc sống khó khăn dường như vẫn cứ đeo bám lấy gia đình bà. Những đứa trẻ lần lượt bị chết do không đủ cơm ăn, áo mặc. Đứa con trai út của bà bị bệnh sốt ban, nhưng chỉ vì không có tiền chữa trị kịp thời mà đôi chân của bé bị liệt. Chồng mất, con cái đau ốm, cực khổ, bà Lê trở thành trụ cột chính của gia đình. Quanh năm làm lụng vất vả, nhưng cuối cùng bà cũng chẳng may bị cảm rồi qua đời. Cuộc sống của những đứa con chắc chắn sẽ còn nhiều khó khăn, vất vả hơn nữa.
Chỉ là một truyện ngắn thôi nhưng những gì được phản ánh trong đó thật sự rất đáng để chúng ta suy ngẫm. Dưới ngòiút bútcủa Thạch Lam, cuộc sống củamột gia đìnhdân nghèođược khắc hoạ rõ ràng, chânthựcmàkhông kémphần xót xa, ngậm ngùi.
Hình ảnh của mẹ Lê khiến chúng ta liên tưởng đếnnhân vậtchị DậucủanhàvănNgô Tất Tố.Nếunhưchị Dậuphải bán con, bán chó thậm chí bán cả sữa đểđóngsótuếchochồngthìmẹLêcũngvất vả,hi sinhkhôngtiếcthứchămconcái.Tìnhyêuthươngvôbờbếncủahọdànhchonhữngđứtrẻđángthương,đángralànênngườinhưnglạibịcuộcsốngnghèođóilàmchokhốnkhổ.Họluônluônhysinhmìnhđểconcáicóthểyênấm.ĐólàhìnhảnhngườiphụnữViệtNamgiàutìnhyêuthương,giàusựhysinhvàlòngdũngcảm.
Dùgặpnhiềukhókhăn,bấtcôngtrongcuộcsốngnhưnghọluônkiêncường,bềnbỉvớimộttinhthầnlạcquan.MẹLêdùgặpnhiềukhókhăntrongcuộcsốngnhưngchưabaogiờtừbỏhyvọngvàướcmơ.Bàluônmongmuốncómộtcuộcsốngtươiđẹphơnchohộgiađìnhmình.
Bằngngòiútbúttinhte,tâmlinhsâusắc,Thạch LamtácgiảđãxâydựngthànhcônghìnhtượngmẹLê- mộtngườiphụnữnghèođen,côđộc,lam lũ, bất hạnh nhưng ẩn chứa bên tronglà vẻ đẹpcủatìnhmẫutửthiêngliênhoàquyệnvớitìnhyêutrờibiểnđốivớiđứtrẻcủamình.Quađóchúngtacóthểthấyđượctầmquantrọng,giátrịtinhthầncủatìnhmẫutửđồngthờicũnglàsựtrântrọng,thươngcảmvớinhữngsốphậnthêthảm,tốitămtrongxãhội.
Có thể nói, Nhà mẹ Lê là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Thạch Lam. Với giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng, tác phẩm đã phác họa chân thực cuộc sống khốn khó của một gia đình đông con. Đồng thời, truyện cũng truyền tải được những giá trị nhân đạo, nhân văn sâu sắc mà tác giả muốn gửi gắm.