Bài thơ "Thăm nhà cụ Tú Xương" của tác giả Hoài Khánh là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của ông. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú đường luật, mang đậm chất trữ tình, lãng mạn. Nét đặc sắc của bài thơ nằm ở cách sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng lại chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc.
Mở đầu bài thơ, tác giả đã giới thiệu về hoàn cảnh gặp gỡ của mình với cụ Tú Xương:
> "Hôm nay tôi ghé qua nhà cụ Tú
> Nghe nói cụ đang ốm nặng."
Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi để tạo nên một không khí thân mật, ấm áp. Từ "ghé qua" thể hiện sự bất ngờ, ngẫu nhiên của cuộc gặp gỡ, khiến cho câu thơ trở nên tự nhiên, chân thật hơn. Câu thơ thứ hai tiếp tục khẳng định mục đích của chuyến thăm: nghe tin cụ Tú Xương đang ốm nặng. Điều này cho thấy tác giả rất quan tâm, lo lắng cho sức khỏe của cụ.
Hai câu thơ tiếp theo miêu tả khung cảnh bên ngoài ngôi nhà của cụ Tú Xương:
> "Trước sân nhà cụ có cây bàng
> Lá vàng rơi rụng đầy sân."
Hình ảnh lá vàng rơi rụng đầy sân gợi lên một khung cảnh buồn bã, ảm đạm. Cây bàng là loài cây thường gắn liền với tuổi già, với sự tàn phai của thời gian. Hình ảnh này như một lời nhắc nhở về quy luật của tạo hóa, về sự hữu hạn của đời người.
Hai câu thơ cuối cùng thể hiện tâm trạng của tác giả khi chứng kiến cảnh tượng ấy:
> "Tôi bước vào nhà, nhìn thấy cụ
> Nằm trên giường, mắt nhắm nghiền."
Tác giả đã sử dụng phép đối để tạo nên sự tương phản giữa hành động "bước vào nhà" và trạng thái "nằm trên giường, mắt nhắm nghiền" của cụ Tú Xương. Hành động "bước vào nhà" thể hiện sự chủ động, tự nguyện của tác giả khi muốn chia sẻ nỗi buồn với cụ. Trạng thái "nằm trên giường, mắt nhắm nghiền" lại thể hiện sự bất lực, tuyệt vọng của cụ trước bệnh tật.
Qua bài thơ, ta có thể thấy được tấm lòng nhân ái, vị tha của tác giả dành cho cụ Tú Xương. Tác giả không chỉ là một người khách viếng thăm đơn thuần mà còn là một người bạn tri kỷ, luôn đồng cảm, sẻ chia với những nỗi đau của cụ.
Bên cạnh đó, bài thơ cũng gợi lên những suy ngẫm về số phận của những người phụ nữ trong xã hội xưa. Cụ Tú Xương là một người đàn ông tài hoa nhưng lại phải chịu cảnh vợ mất sớm, con cái bơ vơ. Điều này khiến cho tác giả càng thêm thương cảm, xót xa cho số phận của cụ.
Như vậy, bài thơ "Thăm nhà cụ Tú Xương" của tác giả Hoài Khánh là một tác phẩm giàu ý nghĩa nhân văn. Bài thơ đã thể hiện được tấm lòng nhân ái, vị tha của tác giả dành cho cụ Tú Xương, đồng thời cũng gợi lên những suy ngẫm về số phận của những người phụ nữ trong xã hội xưa.