1. Thiếu một đường lối lãnh đạo thống nhất và hiệu quả:
- Sự phân tán về lực lượng và địa bàn: Phong trào Cần Vương diễn ra trên nhiều địa phương khác nhau, với sự lãnh đạo của các văn thân, sĩ phu yêu nước. Tuy nhiên, thiếu một trung tâm chỉ huy thống nhất và một chiến lược chung xuyên suốt. Mỗi địa phương hoạt động độc lập, thiếu sự phối hợp và hỗ trợ lẫn nhau.
- Sự khác biệt về mục tiêu và phương pháp: Mặc dù cùng chung mục tiêu chống Pháp, nhưng giữa các lãnh đạo địa phương có sự khác biệt về quan điểm và phương pháp đấu tranh. Điều này dẫn đến sự thiếu đồng bộ và sức mạnh tổng hợp của phong trào bị suy yếu.
2. Lực lượng chênh lệch lớn:
- Sức mạnh quân sự của Pháp: Thực dân Pháp là một cường quốc quân sự với vũ khí hiện đại, quân đội tinh nhuệ và kinh nghiệm chiến đấu. Họ có khả năng đàn áp tàn khốc các cuộc nổi dậy.
- Lực lượng yếu kém của nghĩa quân: Nghĩa quân Cần Vương chủ yếu là nông dân, binh lính cũ, trang bị vũ khí thô sơ (giáo, mác, gươm, súng kíp). Họ thiếu kinh nghiệm chiến đấu quy mô lớn và không được huấn luyện bài bản. Sự chênh lệch về lực lượng và trang bị là một yếu tố quyết định đến thất bại.
3. Hạn chế về kinh tế và hậu cần:
- Nguồn lực hạn hẹp: Phong trào Cần Vương chủ yếu dựa vào sự ủng hộ của nhân dân, một bộ phận quan lại yêu nước và sự tự túc của nghĩa quân. Nguồn lực kinh tế và hậu cần rất hạn chế, không đủ để duy trì một cuộc kháng chiến lâu dài.
- Khó khăn trong việc tiếp tế: Việc vận chuyển lương thực, vũ khí và thuốc men gặp nhiều khó khăn do sự kiểm soát của Pháp và địa hình phức tạp.
4. Sự phản bội và đầu hàng:
- Sự chia rẽ trong nội bộ: Trong quá trình kháng chiến, đã có những sự chia rẽ, mâu thuẫn trong hàng ngũ lãnh đạo. Một số người dao động, sợ hãi trước sức mạnh của Pháp.
- Việc vua Hàm Nghi bị bắt: Năm 1888, vua Hàm Nghi bị bắt tại Tuyên Hóa (Quảng Bình) đã gây ra một tổn thất lớn về tinh thần cho phong trào. Sự mất mát biểu tượng lãnh đạo cao nhất đã làm suy yếu ý chí chiến đấu của nhiều người.
- Sự đầu hàng của một số lãnh đạo: Sau khi vua Hàm Nghi bị bắt, nhiều lãnh đạo Cần Vương đã dần bị Pháp đàn áp hoặc đầu hàng.
5. Ảnh hưởng của chính sách cai trị của Pháp:
- Chia để trị: Pháp thực hiện chính sách chia để trị, gây mâu thuẫn giữa các vùng miền, các dân tộc, làm suy yếu khối đoàn kết dân tộc.
- Mua chuộc và dụ dỗ: Pháp sử dụng các biện pháp mua chuộc, dụ dỗ quan lại và những người có ảnh hưởng trong xã hội, làm suy giảm sự ủng hộ dành cho phong trào.
- Khủng bố và đàn áp: Pháp thẳng tay đàn áp các cuộc nổi dậy, gây ra nhiều tổn thất về người và của cho nhân dân, khiến một bộ phận dân chúng e ngại và không dám tiếp tục tham gia phong trào.