1. Giới thiệu tác giả Lưu Quang Vũ:
- Lưu Quang Vũ (1948 - 1988) quê gốc ở Đà Nẵng nhưng lớn lên tại Hà Nội. Ông được xem là một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm tám mươi của thế kỉ XX với hàng loạt vở kịch tạo nên "cơn sốt" khán giả như "Hồn Trương Ba da hàng thịt", "Tôi và chúng ta", "Sống mãi tuổi 17"... Năm 2000, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về nghệ thuật sân khấu. Tác phẩm của Lưu Quang Vũ thể hiện nhiều cách tân mới mẻ trong tư duy nghệ thuật sân khấu, có nội dung đề cập đến nhiều vấn đề bức thiết của đời sống hiện đại, mang tính thời sự cao, hấp dẫn người đọc, người xem bởi lối viết văn kịch giàu cảm xúc, tự nhiên, sắc sảo, có chiều sâu nhân đạo.
2. Phân tích tình huống, xung đột kịch:
- Tình huống: Hồn Trương Ba phải nhập vào xác anh hàng thịt.
- Xung đột giữa hồn và xác:
+ Hồn Trương Ba cho rằng tâm hồn mình vẫn nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.
+ Xác anh hàng thịt cho rằng hồn Trương Ba đã bị vấy bẩn, không còn giữ được sự trong sạch như trước.
- Xung đột giữa hồn Trương Ba và gia đình:
+ Vợ Trương Ba buồn bã, thất vọng vì chồng thay đổi.
+ Con trai Trương Ba chán ghét bố, muốn bỏ nhà đi.
+ Cháu gái Trương Ba không nhận ra ông.
- Xung đột giữa hồn Trương Ba và Đế Thích:
+ Hồn Trương Ba muốn được sống trọn vẹn với chính mình.
+ Đế Thích khuyên nhủ Trương Ba chấp nhận cuộc sống hiện tại.
- Kết thúc: Trương Ba quyết định chết để linh hồn được thanh thản.
3. Phân tích lời thoại và hành động kịch:
- Lời thoại của hồn Trương Ba: Thể hiện sự đau khổ, dằn vặt, day dứt khi phải sống trong thân xác của kẻ khác. Đồng thời, qua lời thoại, tác giả cũng thể hiện quan niệm về con người toàn vẹn, khẳng định giá trị của tâm hồn.
- Hành động kịch: Hồn Trương Ba thường xuyên đối thoại với xác anh hàng thịt, với vợ con, với Đế Thích... Qua đó, tác giả thể hiện rõ nét mâu thuẫn giữa hồn và xác, giữa cá nhân và xã hội, giữa khát vọng sống và thực tế phũ phàng.
4. Nhận xét về kết thúc của vở kịch:
- Kết thúc của vở kịch là một cái kết bi thảm, nhưng lại là một cái kết hợp lí, thể hiện quan niệm của Lưu Quang Vũ về con người và cuộc sống.
- Cái chết của Trương Ba là một sự giải thoát cho linh hồn ông khỏi những dằn vặt, đau khổ. Đồng thời, nó cũng là một lời cảnh tỉnh cho mọi người về việc cần phải sống trọn vẹn với chính mình, không chạy theo những ham muốn vật chất tầm thường.
5. Ý nghĩa của văn bản:
- Văn bản "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" thể hiện quan niệm của Lưu Quang Vũ về con người và cuộc sống. Theo ông, con người là một thể thống nhất giữa phần hồn và phần xác. Phần hồn là yếu tố quyết định đến bản chất, giá trị của con người. Khi phần hồn bị vấy bẩn, con người sẽ trở nên tha hóa, biến chất.
- Vở kịch cũng đặt ra vấn đề về mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội. Trong xã hội hiện đại, con người dễ bị cuốn theo những cám dỗ vật chất, dẫn đến sự tha hóa về nhân cách. Vì vậy, mỗi người cần phải biết cân bằng giữa nhu cầu vật chất và tinh thần, giữa lợi ích cá nhân và lợi ích cộng đồng.