Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật, việc vay mượn, cải biên, sáng tạo là một hiện tượng khá phổ biến. Điều này không chỉ giúp cho tác giả có thêm nguồn cảm hứng mà còn góp phần làm đa dạng hóa nền văn học. Tuy nhiên, việc vay mượn, cải biên, sáng tạo cũng cần phải được thực hiện một cách khéo léo, tránh sao chép hoàn toàn hoặc biến tấu quá mức khiến tác phẩm mất đi nét đặc trưng vốn có.
Một ví dụ điển hình cho việc vay mượn, cải biên, sáng tạo trong văn chương là tác phẩm "Truyện Kiều" của đại thi hào Nguyễn Du. Theo nghiên cứu của các nhà phê bình văn học, "Truyện Kiều" được sáng tác dựa trên cốt truyện của tác phẩm "Kim Vân Kiều Truyện" của Thanh Tâm Tài Nhân, một danh sĩ thời nhà Minh, Trung Quốc. Tuy nhiên, Nguyễn Du đã sử dụng cốt truyện này để sáng tạo nên một tác phẩm văn học độc đáo mang đậm dấu ấn Việt Nam.
Về mặt cốt truyện, "Truyện Kiều" vẫn giữ nguyên như cốt truyện của "Kim Vân Kiều Truyện", kể về cuộc đời truân chuyên của nàng Kiều, một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn nhưng lại bị xã hội phong kiến vùi dập. Tuy nhiên, Nguyễn Du đã sắp xếp lại các sự kiện theo trình tự thời gian, đồng thời thêm thắt nhiều tình tiết mới nhằm tăng thêm tính hấp dẫn cho câu chuyện. Chẳng hạn, mối tình Kim Trọng - Thúy Kiều được Nguyễn Du miêu tả một cách tinh tế, lãng mạn hơn; cảnh báo ân báo oán được Nguyễn Du miêu tả một cách hùng tráng, bi tráng hơn; cuộc gặp gỡ cuối cùng giữa Thúy Kiều và Kim Trọng được Nguyễn Du miêu tả một cách xúc động, bi ai hơn…
Về mặt nhân vật, các nhân vật trong "Truyện Kiều" đều có tên gọi riêng, nhưng tính cách và số phận của họ được xây dựng dựa trên những nhân vật trong "Kim Vân Kiều Truyện". Chẳng hạn, Thúy Kiều là phiên bản của Vương Thúy Kiều, Kim Trọng là phiên bản của Kim Trọng, Mã Giám Sinh là phiên bản của Mã Giám Sinh, Sở Khanh là phiên bản của Sở Khanh…
Về mặt ngôn ngữ, ngôn ngữ trong "Truyện Kiều" là sự kết hợp hài hòa giữa ngôn ngữ bác học và ngôn ngữ dân gian, tạo nên vẻ đẹp độc đáo cho tác phẩm. Bên cạnh những câu thơ lục bát quen thuộc, Nguyễn Du còn sử dụng rất nhiều thành ngữ, tục ngữ, ca dao, điển cố, từ láy… để làm cho lời thơ thêm sinh động, giàu sức gợi hình, gợi cảm.
Bên cạnh những điểm tương đồng, "Truyện Kiều" cũng có những nét riêng biệt so với "Kim Vân Kiều Truyện". Đó là nhờ tài năng và tâm hồn của Nguyễn Du đã thổi hồn vào tác phẩm, khiến cho "Truyện Kiều" trở thành một kiệt tác văn học của Việt Nam.
Như vậy, việc vay mượn, cải biên, sáng tạo trong văn chương là một hiện tượng bình thường và cần thiết. Tuy nhiên, việc vay mượn, cải biên, sáng tạo cần phải được thực hiện một cách khéo léo, tránh sao chép hoàn toàn hoặc biến tấu quá mức khiến tác phẩm mất đi nét đặc trưng vốn có.