Nguyễn Việt Chiến là tác giả có nhiều bài thơ viết về Tổ quốc. "Tổ quốc là tiếng mẹ" là một trong những bài thơ thể hiện cái nhìn độc đáo của ông về Tổ quốc. Trong cảm nhận của Nguyễn Việt Chiến, Tổ quốc là tiếng mẹ ngàn đời. Chính điều đó đã làm cho cảm nhận về Tổ quốc của ông không giống với các nhà thơ khác khi viết về đề tài này.
Bài thơ "Tổ quốc là tiếng mẹ" được Nguyễn Việt Chiến sáng tác vào năm 2008. Cả bài thơ là một khái niệm đặc biệt về Tổ quốc. Đất nước chúng ta, nơi thiêng liêng, tươi đẹp, nơi chứa chan bao dòng cảm xúc, nó được ví như người mẹ dịu hiền. Người mẹ ấy đã sinh ra chúng ta, nuôi lớn chúng ta bằng từng hạt gạo, từng củ khoai, bằng lao động vất vả cực nhọc. Người mẹ ấy cứ mãi tần tảo, đưa con mình vượt qua khó khăn, đưa con mình vượt qua giông bão cuộc đời. Người mẹ ấy xứng đáng được gọi là Tổ quốc.
Tổ quốc là người mẹ trải qua bao gian lao, vất vả, nhọc nhằn, bao giông bão trong cuộc đời để nuôi ta thành người nên Tổ quốc thật vô cùng vĩ đại. Tổ quốc là tiếng mẹ - Tổ quốc gắn với mọi miền. Ở đâu có mẹ, ở đó có Tổ quốc. Tổ quốc là tiếng mẹ thắp lên muôn ngọn lửa nên khi nghĩ về Tổ quốc, lòng ta như được sưởi ấm, chở che. Với cảm xúc cuồn cuộn mà sâu lắng, Tổ quốc trong thơ Nguyễn Việt Chiến hiện lên vừa gần gũi, vừa thiêng liêng hơn bao giờ hết. Tổ quốc là tiếng mẹ - tiếng mẹ là Tổ quốc. Tổ quốc - tiếng mẹ, hai hình ảnh ấy cứ hòa quyện, bập bùng cháy sang trong tình yêu Tổ quốc nồng cháy của nhà thơ.
Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh và ẩn dụ để thể hiện tình yêu thương sâu sắc dành cho Tổ quốc. Tiếng mẹ được so sánh với cổ tích, thần thoại, là hơi thở, là niềm tin, là khát vọng, là sắc màu, là điệu nhạc,... Những hình ảnh này đều mang ý nghĩa biểu tượng cao đẹp, thể hiện sự thiêng liêng, quý giá của tiếng mẹ. Ẩn dụ tiếng mẹ với Tổ quốc cho thấy tiếng mẹ không chỉ là ngôn ngữ, mà còn là linh hồn, là bản sắc văn hóa của dân tộc.
Bằng việc sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi, tác giả đã tạo nên một bức tranh đẹp về tình yêu thương, sự gắn bó giữa con người với quê hương, đất nước. Bài thơ khơi gợi trong em niềm tự hào về tiếng Việt - thứ tiếng mẹ đẻ thân thương, trong sáng. Em càng yêu tiếng Việt bao nhiêu thì càng trân trọng và gìn giữ những nét đẹp của nó bấy nhiêu. Em sẽ cố gắng học giỏi tiếng Việt để góp phần phát huy vẻ đẹp của ngôn ngữ này.
Câu hỏi: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong khổ thơ:
"Tổ quốc là tiếng mẹ
Trải bao mùa bão giông
Thắp muôn ngọn lửa ấm
Trên điệp trùng núi sông." [/INST] Trong khổ thơ "Tổ quốc là tiếng mẹ", tác giả sử dụng biện pháp tu từ so sánh ngang bằng: "Tổ quốc là tiếng mẹ". So sánh này nhằm khẳng định mối quan hệ mật thiết, gắn bó giữa Tổ quốc và tiếng mẹ. Tiếng mẹ không chỉ là ngôn ngữ, mà còn là biểu tượng của tình yêu thương, sự hy sinh, là cội nguồn của tinh thần dân tộc.
Ngoài ra, khổ thơ còn sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ: "Tổ quốc là tiếng mẹ". Ẩn dụ này nhằm thể hiện ý nghĩa sâu xa của Tổ quốc. Không chỉ là một vùng đất, một lãnh thổ, Tổ quốc còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử, là nơi chứa đựng những ước mơ, khát vọng của dân tộc.
Việc sử dụng các biện pháp tu từ đã góp phần tạo nên hiệu quả nghệ thuật cho khổ thơ. Khổ thơ trở nên giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, khiến người đọc cảm nhận được tình yêu thương sâu sắc của tác giả dành cho Tổ quốc. Đồng thời, khổ thơ cũng khơi gợi trong lòng người đọc niềm tự hào về tiếng mẹ, về Tổ quốc thân yêu.