Trình bày cấu tạo và chức năng của hệ hô hấp ở người. Vì sao nói phổi là cơ quan trao đổi khí chủ yếu? Nêu biện pháp bảo vệ hệ hô hấp.

I. Cấu tạo của hệ hô hấp ở người 1. Đường dẫn khí trên - Mũi (ngoài và hốc mũi): có lông, mô liên kết giàu mạch máu và tuyến tiết nhầy, có chức năng lọc, làm ấm, làm ẩm không khí. - Hầu (họng): ống chung của đường ăn – đường thở, lót niêm mạc có nhiều lympho bào bảo vệ. - Thanh quản: khung sụn có nắp thanh môn (ngăn thức ăn rơi vào khí quản), dây thanh âm (tạo âm). 2. Đường dẫn khí dưới - Khí quản: ống chắc chắn, có vành sụn hình móng ngựa nối liền thanh quản, lót niêm mạc có lông chuyển đẩy chất bẩn, vi khuẩn lên hầu họng. - Phế quản: nhánh đầu (phế quản gốc) phân thành nhiều nhánh nhỏ dần gọi là tiểu phế quản, tường mỏng, không còn sụn, có cơ trơn. - Phế nang: túi khí túi siêu nhỏ, thành rất mỏng, dày khoảng 0,2–0,5 μm, mặt trong có lớp dịch surfactant giúp giảm sức căng bề mặt và chống xẹp phổi. II. Chức năng chính 1. Trao đổi khí - Hấp thu O₂ từ không khí vào máu. - Thải CO₂ từ máu ra không khí. 2. Điều hòa nhiệt – ẩm không khí khi hít vào 3. Bảo vệ cơ thể - Niêm mạc tiết nhầy và lông chuyển giữ lại bụi, vi khuẩn; hắt hơi, ho tống chúng ra ngoài. - Hệ thống lympho ở hầu họng (vòm họng) tham gia miễn dịch. 4. Tham gia phát âm (thanh quản). III. Vì sao phổi là cơ quan trao đổi khí chủ yếu? - Diện tích bề mặt trao đổi rất lớn (70–100 m²) nhờ hàng trăm triệu phế nang. - Tường phế nang và mao mạch máu rất mỏng (≤0,5 μm) thuận lợi cho khuếch tán nhanh O₂, CO₂. - Mạng lưới mao mạch dày đặc bao quanh phế nang, đảm bảo tiếp xúc máu – không khí liên tục. - Có cơ chế co dãn (hô hấp chủ động) tăng lưu lượng không khí vào – ra phổi. IV. Biện pháp bảo vệ hệ hô hấp 1. Vệ sinh cá nhân và môi trường - Rửa mũi, súc họng bằng nước muối sinh lý. - Giữ nhà cửa thông thoáng, thường xuyên lau khô sạch bụi, nấm mốc. - Trồng cây xanh, tránh nơi ô nhiễm khói, bụi, khí độc. 2. Phòng tránh tác nhân gây hại - Đeo khẩu trang y tế/than hoạt tính ở nơi nhiều khói bụi, hóa chất. - Không hút thuốc lá, hạn chế tiếp xúc khói thuốc thụ động. 3. Chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng và luyện tập - Tập thể dục đều đặn (đi bộ, chạy, bơi) giúp tăng dung tích và độ đàn hồi phổi. - Uống đủ nước, ăn nhiều rau củ quả giàu vitamin A, C, chất chống oxy hóa. 4. Khám sức khỏe định kỳ - Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh hô hấp: viêm mũi, viêm xoang, viêm phế quản, hen suyễn, lao phổi…