Mô tả quá trình tiêu hóa thức ăn ở người, từ miệng đến ruột non. Nêu vai trò của từng cơ quan tham gia vào quá trình này.

Quá trình tiêu hóa thức ăn ở người từ miệng đến ruột non diễn ra theo bốn giai đoạn chính, với sự tham gia phối hợp cơ học và hóa học của nhiều cơ quan: 1. Miệng - Nhai (cơ học): • Răng cắn, nghiền nhỏ thức ăn thành mảnh vụn. • Lưỡi trộn thức ăn, định hình khối (bolus) để dễ nuốt. - Tiết nước bọt (hóa học): • Tuyến nước bọt (tai, hàm, dưới lưỡi) tiết ra nước bọt chứa enzyme amylase (ptyalin) phân giải tinh bột thành dextrin, maltose; mucin bôi trơn giúp nuốt. 2. Họng – Thực quản - Nuốt (thực bào): • Hành động phối hợp giữa lưỡi và các cơ vùng hầu họng đẩy bolus vào thực quản. - Nhu động thực quản (cơ học): • Sóng co thắt cơ trơn đẩy bolus xuống dạ dày, cơ vòng tâm vị mở đóng điều tiết lưu lượng. 3. Dạ dày - Cơ học: • Các lớp cơ dạ dày co bóp mạnh nhào trộn thức ăn với dịch vị tạo thành hỗn hợp bán lỏng (chyme). - Hóa học (dịch vị): • HCl (axit clohydric): diệt khuẩn, tạo môi trường pH ~1–2 để hoạt hóa enzyme. • Pepsinogen → Pepsin: cắt mạch protein thành polypeptide ngắn. • Lipase dạ dày: thủy phân một phần chất béo (TG → diglyceride + acid béo). • Mucin: bảo vệ niêm mạc dạ dày, chống ăn mòn. 4. Ruột non (gồm tá tràng, hỗng tràng, hồi tràng) 4.1 Tá tràng - Nhận dịch tụy và dịch mật: • Dịch tụy (tuyến tụy ngoại tiết) chứa: – Amylase tụy: tiếp tục phân giải tinh bột. – Lipase tụy: nhũ hóa triglyceride → monoglyceride + acid béo. – Protease (trypsin, chymotrypsin, carboxypeptidase): phân giải polypeptide → oligopeptide, peptide ngắn. • Dịch mật (gan → túi mật): muối mật nhũ hóa mỡ, tạo thể keo để lipase dễ tác động. - Tính kiềm: trung hòa phần lớn axit từ dạ dày, bảo vệ niêm mạc ruột. 4.2 Hỗng tràng – Hồi tràng - Enzyme trên bề mặt nhung mao ruột: • Disaccharidase (maltase, sucrase, lactase) → đường đơn (glucose, fructose, galactose). • Peptidase → các aa đơn. - Hấp thu (chủ yếu ở hỗng tràng): • Nhung mao và vi nhung mao tăng gấp ~600 lần diện tích bề mặt. • Các chất dinh dưỡng (đường đơn, aa, acid béo, monoglyceride, vit- tan tan trong dầu, khoáng chất, nước) qua biểu mô vào mao mạch và mạch bạch huyết. Kết quả đến cuối ruột non là thức ăn được phân giải gần như hoàn toàn thành các đơn vị dinh dưỡng cơ bản và hầu hết đã được hấp thu vào máu hoặc hệ bạch huyết, sẵn sàng cho quá trình vận chuyển và sử dụng ở các mô trong cơ thể.