Phân biệt sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở sinh vật. Cho ví dụ minh họa.

Question

Vũ Như Quỳnh · Accepted Answer

1. Sinh sản vô tính:

Phân đôi ở vi khuẩn: Một tế bào vi khuẩn phân chia thành hai tế bào con giống hệt nhau về mặt di truyền.

Nảy chồi ở thủy tức: Một chồi nhỏ mọc ra từ cơ thể mẹ, sau đó tách ra và phát triển thành một cá thể mới giống hệt mẹ.

Sinh sản bằng bào tử ở nấm: Nấm tạo ra các bào tử vô tính, khi gặp điều kiện thuận lợi, bào tử sẽ nảy mầm và phát triển thành cá thể nấm mới giống hệt nấm mẹ.

Sinh dưỡng ở cây dâu tây: Cây dâu tây tạo ra các thân bò (stolons) mọc ngang trên mặt đất. Tại các mấu của thân bò sẽ hình thành rễ và chồi mới, phát triển thành cây dâu tây con giống hệt cây mẹ.

2. Sinh sản hữu tính:

Sinh sản ở động vật có vú (ví dụ: chó, mèo, người): Con đực tạo ra tinh trùng, con cái tạo ra trứng. Tinh trùng thụ tinh với trứng tạo thành hợp tử. Hợp tử phát triển thành phôi và sau đó thành cơ thể con mang vật chất di truyền từ cả bố và mẹ.

Sinh sản ở thực vật có hoa (ví dụ: cây táo, cây lúa): Cây có hoa đực tạo ra hạt phấn (chứa tế bào sinh dục đực), cây có hoa cái tạo ra noãn (chứa tế bào sinh dục cái). Quá trình thụ phấn xảy ra khi hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy. Sau đó, xảy ra quá trình thụ tinh tạo thành hợp tử và phôi nằm trong hạt. Hạt nảy mầm thành cây con mang vật chất di truyền từ cả cây bố và cây mẹ.

Sinh sản ở nấm đảm (ví dụ: nấm rơm): Hai sợi nấm đơn bội (n) khác nhau về mặt di truyền kết hợp tế bào chất tạo thành sợi nấm lưỡng bội (2n). Sau đó, sợi nấm lưỡng bội tạo ra cơ quan sinh sản (quả thể) và tiến hành giảm phân để tạo ra bào tử hữu tính (n). Các bào tử này phát tán và nảy mầm thành sợi nấm đơn b

Timi · Answer

Dưới đây là sự khác biệt cơ bản giữa sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở sinh vật, kèm ví dụ minh họa:

1. Nguyên lý chung  
   a) Sinh sản vô tính  
      - Chỉ cần một cá thể mẹ, không có sự kết hợp giao tử (tinh trùng – trứng).  
      - Con sinh ra mang bộ gen gần như giống hệt mẹ (về mặt di truyền).  
   b) Sinh sản hữu tính  
      - Phải có hai cá thể bố mẹ, mỗi bên cung cấp một loại giao tử (tinh trùng và trứng).  
      - Con sinh ra mang bộ gen tổ hợp, có sự đa dạng di truyền.

2. Cơ chế di truyền  
   a) Vô tính:  
      - Thường thông qua nguyên phân (mitosis) hoặc phân đôi trực tiếp.  
      - Không có cơ chế trao đổi, tái tổ hợp NST.  
   b) Hữu tính:  
      - Thông qua giảm phân (meiosis) để tạo giao tử rồi là thụ tinh.  
      - Có hoán vị gen, chéo phân kỳ, mang lại đa dạng di truyền.

3. Tốc độ và hiệu quả sinh sản  
   a) Vô tính:  
      - Nhanh, số lượng lớn, tiết kiệm năng lượng.  
      - Ưu thế khi điều kiện môi trường ổn định.  
   b) Hữu tính:  
      - Chậm hơn, cần tìm bạn giao phối, tốn năng lượng.  
      - Ưu thế khi môi trường biến đổi, giúp sinh vật linh hoạt thích nghi.

4. Ưu – nhược điểm  
   a) Sinh sản vô tính  
      + Ưu điểm:  
        • Sinh sản nhanh, nhân bản số lượng lớn.  
        • Không phụ thuộc cặp đôi giao phối.  
      + Nhược điểm:  
        • Ít hoặc không có biến dị, dễ bị tiêu diệt hàng loạt khi môi trường thay đổi.  
   b) Sinh sản hữu tính  
      + Ưu điểm:  
        • Tạo biến dị di truyền, tăng khả năng thích nghi.  
      + Nhược điểm:  
        • Tốn thời gian, tốn năng lượng, phụ thuộc yếu tố tìm bạn.

5. Ví dụ minh họa  
   a) Sinh sản vô tính  
      - Vi khuẩn phân đôi (E. coli nhân đôi sau mỗi ~20 phút).  
      - Nấm men (Saccharomyces cerevisiae) nẩy chồi.  
      - Một số thực vật: khoai tây nhân giống bằng củ, thân hành hành tăm.  
      - Động vật: sao biển tái sinh, sao nhái tái tạo cánh.  
   b) Sinh sản hữu tính  
      - Động vật có vú: người, chó, mèo thụ tinh trong cơ thể.  
      - Cây có hoa: thụ phấn – thụ tinh tạo hạt (lúa, mai, bưởi).  
      - Cá, ếch nhái thụ tinh ngoài: cá rô đẻ trứng, ếch đực và cái thả giao tử xuống nước.

Tóm lại, sinh sản vô tính cho phép nhân nhanh nhưng gen không biến đổi, còn sinh sản hữu tính tạo đa dạng di truyền nhưng cần đầu tư nhiều hơn về thời gian và năng lượng.