Phân tích nhân vật Vũ Nương trong “Chuyện người con gái Nam Xương” để thấy được bi kịch và vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ xưa.

Nguyễn Dữ sống ở thế kỷ XVI quê ở huyện Trường Tân nay là Thanh Miện – Hải Dương. Ông là học trò của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Các tác phẩm của ông đã đóng góp rất lớn cho nền văn học trung đại Việt Nam. Điển hình là "Truyền kỳ Mạn Lục" gồm có hai mươi câu chuyện nhỏ. Trong đó tiêu biểu là chuyện người con gái Nam Xương là câu chuyện thứ 16 của Truyền Kỳ Mạn Lục, được bắt đầu từ truyện "vợ chàng Trương". Qua việc xây dựng hình tượng Vũ Nương với đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp nhưng lại chịu nhiều oan khuất, Nguyễn Dữ đã bày tỏ lòng thương cảm với Vũ Nương, với những người có số phận hẩm hiu giống nàng.

Vũ Nương tên thật là Vũ Thị Thiết, quê ở Nam Xương thuộc phủ Lý Nhân, xuất thân trong một gia đình nghèo khó, vừa có nhan sắc lại có đầy đủ đức hạnh. Vì thế Trương Sinh con nhà hào phú đã xin mẹ trăm lạng vàng để cưới về.

Phẩm hạnh tốt đẹp của Vũ Nương được thể hiện rất rõ trong các mối quan hệ với gia đình. Trong cuộc sống vợ chồng, nàng cư xử rất đúng mực, nhường nhịn, luôn biết giữ gìn khuôn phép cho nên dù chồng đa nghi, đối với vợ phải phòng ngừa quá mức nhưng vợ chồng không bao giờ thất hoà. Như vậy dù cuộc hôn nhân không xuất phát từ tình yêu và có dấu hiệu mua bán nhưng gia đình luôn êm ấm bởi đức hạnh của Vũ Nương. Khi tiễn Trương Sinh đi lính, nàng rót chén rượu đầy dặn dò những lời tình nghĩa đằm thắm thiết tha: "Chàng đi chuyến này, thiếp chẳng dám mong được đeo ấn hầu, mặc áo gấm trở về quê cũ, chỉ xin ngày về mang theo được hai chữ bình yên, thế là đủ rồi...". Lời tiễn biệt đó cho thấy nàng không mơ ước giàu sang, chỉ mong ngày đoàn tụ gia đình được sum vầy hạnh phúc. Đó là niềm khát khao của một người phụ nữ luôn khát khao hạnh phúc giản dị, tầm thường. Tấm lòng của Vũ Nương thật cao quý. Khi xa chồng, Vũ Nương là người vợ chu đáo, thủy chung, son sắt, hết mực yêu chồng, thương con. Từ ngày chồng đi lính, một mình nàng phải gánh vác mọi việc trong gia đình. Nàng còn phải lo lắng chu toàn cho mẹ chồng, chăm sóc thuốc thang, cúng bái thần phật khi mẹ chồng mất.

Với con cái, Vũ Nương là người mẹ hiền hậu, yêu thương con hết mực. Khi xa chồng, nàng sợ con thiếu thốn tình cảm của cha nên đã trỏ bóng mình trên vách và nói đó là cha Đản để con cảm thấy được bù đắp phần nào sự thiếu vắng tình cảm của cha. Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào, Vũ Nương cũng đều tỏ là người phụ nữ đảm đang, giàu đức hạnh đáng trân trọng.

Khi bị chồng nghi oan, Vũ Nương đã cố gắng thanh minh bằng những lời nói nhẹ nhàng, tha thiết, mong chồng hiểu cho tấm lòng thủy chung và nỗi đau khổ của mình trong những năm tháng chồng đi lính. Nàng nói đến thân phận mình, nói đến tình nghĩa vợ chồng và khẳng định tấm lòng thuỷ chung, trong trắng, cầu xin chồng đừng nghi oan. Nàng giải thích trong căm phẫn, uất ức: "Thiếp vốn con kẻ khó, được nương tựa nhà giàu. Sum họp chưa thỏa tình chăn gối, chia phôi vì động việc lửa binh. Cách biệt ba năm giữ gìn một tiết. Tô son điểm phấn từng đã nguôi lòng, ngõ liễu tường hoa chưa hề bén gót. Đâu có sự mất nết hư thân như lời chàng nói. Dám bày tỏ để cởi mối nghi ngờ. Mong chàng đừng một mực nghi oan cho thiếp". Những lời nói ấy cho thấy Vũ Nương đã vô cùng đau khổ, thất vọng khi người chồng thấu hiểu cho mình lại không chịu hiểu mà dứt khoát với quyết định của mình. Danh dự, nhân phẩm của nàng bị chà đạp phũ phàng, tình yêu không còn thì cái chết là lựa chọn duy nhất để nàng giải toả mọi thứ. Trước khi chọn cái chết để chấm dứt tất cả, Vũ Nương đã nói: "Kẻ bạc mệnh phỉ nhổ". Lời nói này cho thấy sự ý thức rất rõ của Vũ Nương về thân phận mình. Nàng đã bị đẩy đến bước đường cùng không cách nào gỡ ra được. Nàng phải tìm đến cái chết để bày tỏ tấm lòng mình. Đây không phải là hành động bốc đồng trong lúc nóng giận mà là hành động đầy suy nghĩ, quyết liệt để bảo toàn danh dự, nhân phẩm của mình.

Qua việc xây dựng nhân vật Vũ Nương, Nguyễn Dữ đã cho thấy thái độ trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp của những người phụ nữ trong xã hội xưa và đồng thời cũng bộc lộ thái độ lên án xã hội phong kiến đã đẩy những con người vào bi kịch.

Như vậy, Vũ Nương là người phụ nữ phong kiến vừa đẹp người lại đẹp nết. Tuy nhiên, số phận của nàng lại hết sức bất hạnh. Vẻ đẹp số phận của Vũ Nương mang tính chất điển hình cho số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Xây dựng nhân vật Vũ Nương, Nguyễn Dữ đã bày tỏ sự xót thương, cảm thông với số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đồng thời lên án, tố cáo xã hội nam quyền độc đoán, phi lí đương thời.