Trong truyện ngắn "Tàu đi Hòn Gai" của Nguyễn Quang Thiều, hình ảnh người đàn ông được khắc họa với những nét đặc trưng về ngoại hình và tính cách. Về ngoại hình, người đàn ông được miêu tả là có khuôn mặt vuông vức, đôi mắt đen láy, mái tóc bạc trắng. Những chi tiết này gợi lên vẻ ngoài mạnh mẽ, rắn rỏi nhưng cũng ẩn chứa sự từng trải, già dặn.
Về tính cách, người đàn ông hiện lên là một con người giàu lòng trắc ẩn, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác. Khi chứng kiến cảnh người phụ nữ mù bị kẻ xấu lừa gạt, ông đã không ngần ngại ra tay cứu giúp. Ông đã đưa người phụ nữ mù đến nơi an toàn, chăm sóc tận tình cho cô ấy. Hành động của ông thể hiện tấm lòng nhân ái, vị tha, sẵn sàng sẻ chia khó khăn với những người bất hạnh.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, người đàn ông cũng mang trong mình nỗi buồn sâu thẳm. Ông là một người lính đã từng tham gia chiến tranh, chứng kiến nhiều mất mát, đau thương. Nỗi buồn ấy như một vết thương âm ỉ, luôn ám ảnh ông. Điều này được thể hiện qua ánh mắt đượm buồn, qua những suy nghĩ miên man của ông khi ngồi trên tàu.
Diễn biến tâm trạng của người đàn ông sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà mù là một quá trình phức tạp, đầy mâu thuẫn. Ban đầu, ông cảm thấy xót xa, thương cảm cho số phận của người phụ nữ mù. Tuy nhiên, sau khi nghe xong câu chuyện, ông lại rơi vào trạng thái bàng hoàng, sững sờ. Ông nhận ra rằng cuộc sống vốn dĩ rất tàn nhẫn, con người phải đối mặt với nhiều thử thách, gian nan.
Sự thay đổi tâm trạng của người đàn ông phản ánh sự nhạy cảm, tinh tế của nhà văn Nguyễn Quang Thiều. Tác giả đã khéo léo khai thác những cung bậc cảm xúc phức tạp của nhân vật, tạo nên chiều sâu cho tác phẩm. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về tình yêu thương, sự đồng cảm giữa con người với con người, dù trong hoàn cảnh nào.