Cây trồng có nguồn gốc từ đâu? Tại sao ngày nay lại có nhiều loại cây trồng?

Các giống cây trồng mà chúng ta đang sử dụng ngày nay đều có tiền thân là những loài dại (wild relatives) mọc tự nhiên trong các vùng địa lý khác nhau trên thế giới. Quá trình “thuần hóa” (domestication) bắt đầu từ cách đây khoảng 10.000–12.000 năm, khi con người chuyển từ lối sống săn bắt hái lượm sang định canh, định cư. Dưới đây là hai ý chính: 1. Nguồn gốc của cây trồng - Trong quá trình sinh sống và di cư, con người phát hiện một số loài thực vật dại có hạt hoặc quả ăn được, sau đó thu thập, gieo trồng và chọn lọc dần những cá thể lớn quả, nhiều hạt, dễ thu hoạch. - Các “trung tâm thuần hóa” tiêu biểu trên thế giới gồm: • Vành đai lúa mì – lúa mạch ở Trung Đông (Fertile Crescent) • Đồng bằng sông Hoàng Hà – sông Dương Tử ở Trung Quốc (lúa gạo, đậu tương) • Trung Mỹ và Nam Mỹ (ngô, khoai tây, cacao, ớt) • Tây Phi (yuca, khoai lang, đậu các loại) • New Guinea (khoai mì, một số cây củ) - Từ các trung tâm này, hạt giống cây trồng lan truyền dần theo các tuyến thương mại, di cư, chinh phạt, dẫn đến sự phân bố rộng khắp của nhiều loài ngày nay. 2. Tại sao ngày nay có rất nhiều loại cây trồng - Ứng dụng chọn giống truyền thống: nông dân, nhà chọn giống qua hàng ngàn năm đã tạo ra vô số “giống” (varieties, landraces) khác nhau, phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai và khẩu vị địa phương. - Hỗn hợp lai và nhân giống hiện đại: từ thế kỷ 20 đến nay, công tác lai tạo (“hybridization”), chọn lọc gen, nuôi cấy mô, thậm chí di truyền (Công nghệ sinh học, GMO) làm tăng tốc tạo giống mới có năng suất cao, kháng sâu bệnh, chịu hạn mặn… - Hóa thạch nông nghiệp và chuyển giao công nghệ: thông qua thương mại toàn cầu, các giống mới được đưa đến các lục địa xa xôi, rồi tiếp tục chọn lọc, cải biến để phù hợp với điều kiện bản địa. - Nhu cầu đa dạng hóa sản phẩm: thị trường tiêu dùng đòi hỏi thêm nhiều loài rau quả, cây công nghiệp, cây dược liệu… dẫn đến việc nghiên cứu, thuần hóa thêm các loài hoang dại trước đây ít được chú ý. Tóm lại, sự kết hợp giữa quá trình thuần hóa tự nhiên từ thời tiền sử với chọn giống truyền thống, lai tạo hiện đại và trao đổi giống toàn cầu đã tạo nên kho tàng cây trồng phong phú như ngày nay.