Hệ tiêu hóa ở người gồm đường dẫn thức ăn chính và các cơ quan phụ trợ phối hợp để tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng và thải bã thức ăn. Cụ thể:
1. Cấu tạo
A. Đường dẫn thức ăn chính
1. Miệng
- Răng, lưỡi, niêm mạc miệng, tuyến nước bọt
2. Hầu (họng) và thực quản
- Đưa thức ăn từ miệng xuống dạ dày bằng nhu động
3. Dạ dày
- Túi cơ co bóp, tiết axit HCl và pepsin tiêu hóa protein
4. Ruột non
- Gồm tá tràng, hỗng tràng, hồi tràng
- Nơi diễn ra hầu hết quá trình tiêu hóa hóa học và hấp thu dưỡng chất
5. Ruột già
- Gồm manh tràng, đại tràng (lên, ngang, xuống, sigma), trực tràng, hậu môn
- Hấp thu nước, muối khoáng; tạo khuôn phân; thải phân
B. Cơ quan phụ trợ
1. Gan
- Tiết mật để nhũ tương hóa chất béo
- Dự trữ một số vitamin, glycogen; tham gia chuyển hóa các chất
2. Túi mật
- Dự trữ và cô đặc mật
3. Tụy (tuyến tụy)
- Tiết men tiêu hóa (amylase, lipase, protease) và bicarbonat trung hòa acid
2. Chức năng chính
a. Tiêu hóa cơ học
- Nhai, trộn, nhào trộn thức ăn → phá vỡ thành mảng nhỏ, tăng diện tích tiếp xúc với men tiêu hóa
b. Tiêu hóa hóa học
- Enzyme và dịch tiêu hóa:
+ Amylase (tinh bột → maltose)
+ Pepsin, trypsin (protein → peptit, axit amin)
+ Lipase (triglycerid → acid béo, glycerol)
c. Hấp thu
- Chủ yếu ở ruột non: các sản phẩm cuối cùng đi qua niêm mạc vào máu, bạch huyết
d. Thải phân
- Ruột già hấp thu nước, cô đặc bã thức ăn thành phân, thải ra ngoài qua hậu môn
3. Vì sao ăn chậm, nhai kỹ có lợi cho hệ tiêu hóa
1. Tăng hiệu quả tiêu hóa cơ học
- Phân mảnh thức ăn nhỏ, tăng diện tích bề mặt → men tiêu hóa tác dụng nhanh và triệt để hơn
2. Kích thích tiết nước bọt
- Nước bọt chứa amylase khởi đầu quá trình phân giải tinh bột, trung hòa bớt acid, bảo vệ niêm mạc miệng–thực quản
3. Giảm gánh nặng cho dạ dày và ruột
- Thức ăn đã được nhão, mềm dễ nhu động → giảm thời gian lưu ở dạ dày, tránh đầy chướng, khó tiêu
4. Hỗ trợ điều hòa tâm lý ăn uống
- Ăn chậm giúp não kịp nhận tín hiệu no, hạn chế ăn quá lượng cần thiết → giảm nguy cơ béo phì, trào ngược
5. Ngăn ngừa các rối loạn tiêu hóa
- Như ợ hơi, ợ chua, táo bón, trào ngược dạ dày–thực quản
Tóm lại, nhai kỹ và ăn chậm không chỉ giúp thức ăn được xử lý tốt ngay từ miệng mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho toàn bộ quá trình tiêu hóa – hấp thu diễn ra hiệu quả, đồng thời bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa lâu dài.