bảo thái vũ Nam Cao là một trong những cây bút xuất sắc của văn học hiện thực Việt Nam giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám 1945. Ông được biết đến với lối viết chân thực, sắc sảo, đầy tính nhân đạo và chiều sâu tâm lý. Trong truyện ngắn Một bữa no, Nam Cao không chỉ phản ánh chân thực nỗi khổ của người nghèo mà còn thể hiện được tư tưởng sâu sắc về giá trị con người qua hình ảnh nhân vật bà lão. Một trong những yếu tố nghệ thuật góp phần làm nên chiều sâu của truyện chính là việc lựa chọn điểm nhìn trần thuật độc đáo. Việc tác giả sử dụng điểm nhìn từ nhân vật ông giáo đã tạo nên hiệu quả nghệ thuật đặc biệt, giúp truyện thấm đẫm chất hiện thực và nhân đạo.
Truyện ngắn Một bữa no xoay quanh câu chuyện về bà cụ Tứ (bà lão), một người nghèo khổ, sống trong cảnh khốn cùng. Sau khi bán được mớ rau, bà quyết định mua một bữa ăn thật no – điều tưởng như nhỏ nhoi nhưng lại chứa đựng nỗi khát khao lớn lao về sự sống, về nhân phẩm. Câu chuyện được kể chủ yếu qua điểm nhìn của nhân vật ông giáo – một người tri thức nghèo, sống gần gũi với bà lão và luôn trăn trở với cuộc sống, con người.
Khi đặt điểm nhìn trần thuật vào nhân vật ông giáo, Nam Cao không chỉ kể chuyện bằng lời của người chứng kiến mà còn lồng vào đó những cảm nhận, suy nghĩ sâu sắc. Nhờ điểm nhìn này, nhân vật bà lão hiện lên không chỉ với vẻ ngoài gầy yếu, nghèo khổ mà còn hiện ra như một biểu tượng của phẩm giá, của khát vọng sống mãnh liệt.
Ông giáo – người kể chuyện – không chỉ thấy bà lão “nhai từng miếng cơm như một con bò gặm cỏ”, mà còn cảm nhận được phía sau dáng vẻ khắc khổ ấy là nỗi cô đơn, là niềm vui nhỏ nhoi được ăn một bữa no hiếm hoi. Nếu câu chuyện được kể qua điểm nhìn của người thứ ba khách quan hay chính bà lão, có thể những cảm xúc tinh tế ấy đã không được bộc lộ sâu sắc đến vậy.
Điểm nhìn của ông giáo cũng chính là nơi Nam Cao gửi gắm tư tưởng nhân đạo sâu sắc của mình. Ông giáo trăn trở, day dứt khi nhìn thấy niềm vui bé nhỏ của bà lão sau bữa ăn – một niềm vui vừa thương, vừa tội. Qua cái nhìn của ông giáo, người đọc cảm nhận được sự thấu hiểu, đồng cảm với con người bé nhỏ trong xã hội nghèo đói, bất công. Đây là điểm nhìn không hoàn toàn khách quan mà giàu tính nhân văn, khiến cho truyện ngắn trở thành một áng văn đầy chất triết lí về kiếp người.
Chính điểm nhìn trần thuật từ ông giáo đã tạo nên giọng điệu buồn thương nhưng không bi lụy, chua xót mà vẫn đầy cảm thông. Cách ông giáo mô tả và suy ngẫm về bà lão cho thấy một giọng kể vừa châm biếm xã hội, vừa thấm đẫm lòng yêu thương những con người nhỏ bé. Nhờ vậy, truyện ngắn không chỉ đơn thuần là câu chuyện về một bữa ăn mà trở thành biểu tượng về khát vọng sống và nhân phẩm của con người trong nghèo đói.
Với truyện ngắn Một bữa no, Nam Cao không chỉ xây dựng thành công hình tượng bà lão nghèo khổ mà còn gửi gắm một cách sâu sắc tư tưởng nhân văn qua việc lựa chọn điểm nhìn trần thuật từ nhân vật ông giáo. Điểm nhìn ấy giúp người đọc cảm nhận được chiều sâu tâm lý nhân vật, nỗi trăn trở về con người và xã hội, đồng thời làm nổi bật phong cách nghệ thuật đặc sắc của Nam Cao: sâu sắc, thấm thía và đầy tính nhân đạo. Chính nhờ nghệ thuật trần thuật đặc biệt ấy, Một bữa no đã trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học hiện thực Việt Nam trước 1945