Giải thích khái niệm "di truyền lặn" và "di truyền trội".

Trong di truyền học Mendel, mỗi tính trạng do một cặp nguyên tố (alel) quy định, gồm alen trội (ký hiệu A) và alen lặn (ký hiệu a). Khái niệm cụ thể như sau: 1. Di truyền trội - Định nghĩa: Một alen được gọi là “trội” nếu nó che lấp hoàn toàn biểu hiện của alen kia khi cùng có mặt trong một cặp alen (genotype Aa). - Biểu hiện: Ở cá thể mang cặp alen Aa (hợp tử dị hợp tử), tính trạng do alen A quy định sẽ xuất hiện, còn alen a bị “lặn” mất. Ở thể đồng hợp tử trội (AA), tính trạng trội cũng biểu hiện. - Ví dụ: • Ở người, tóc cuộn (allel Q) trội so với tóc thẳng (q). Người mang Qq hay QQ đều có tóc cuộn. • Ở đậu Hà Lan (Mendel), hạt trơn (R) trội so với hạt nhăn (r). 2. Di truyền lặn - Định nghĩa: Một alen được gọi là “lặn” nếu nó chỉ biểu hiện ra kiểu hình khi có ở cả hai bản sao (đồng hợp tử lặn, aa). - Biểu hiện: Chỉ khi genotype là aa (đồng hợp tử lặn), tính trạng do alen a quy định mới xuất hiện. Nếu ở trạng thái Aa, alen a bị che khuất bởi alen A trội và không biểu hiện. - Ví dụ: • Ở người, máu nhóm O là tính trạng lặn so với nhóm A hoặc B. Muốn có nhóm O, cá thể phải nhận alen i (lặn) từ cả cha lẫn mẹ (ii). • Bệnh máu khó đông (Hemophilia) thường do alen lặn nằm trên nhiễm sắc thể X quy định: nữ phải có cả hai Xh mới biểu hiện bệnh, nam chỉ cần XhY. Tóm lại, alen trội biểu hiện ngay cả khi chỉ có một bản sao, còn alen lặn chỉ biểu hiện khi có hai bản sao giống nhau.