Nam Cao là một cây bút hiện thực xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Ông luôn hướng ngòi bút của mình đến những người nông dân khốn khổ, cùng cực. Trong đó, tác phẩm "Tư cách Mõ" là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của Nam Cao. Tác phẩm viết về cuộc đời của anh Cu Lộ, một người nông dân hiền lành, chất phác. Sau khi bị oan giết vợ, Lộ bị[INST] vào tù. Ra tù, Lộ thay đổi hoàn toàn, trở thành kẻ chuyên đi ăn vạ, gây gổ. Anh đánh mất đi tư cách, nhân phẩm của mình và làm ảnh hưởng tới cả gia đình, làng xóm.
Mở đầu tác phẩm, Nam Cao đã miêu tả ngoại hình và tính cách của nhân vật Lộ một cách chân thực, khách quan: "Hắn khoảng ba mươi tuổi, mắt hơi sâu, mái tóc rố rì, lông râu chưa kịp cắt tóc, quần áo rách vá nhiều chỗ, người gầy gò... Hắn đứng im như phỗng đá, mắt nhìn xuống đất, vẻ mặt phân vân". Qua chi tiết này, người đọc có thể cảm nhận được Lộ là một người đàn ông bình thường, thậm chí có phần thô kệch, xấu xí. Tuy nhiên, dưới con mắt của bà con làng xóm, Lộ lại trở thành một kẻ đáng sợ, đáng ghét: "Thấy Lộ đến, vài người nhẹ nhàng bước ra cửa sau, không dám đi qua trước mặt hắn. Mấy người khác lại lẩm bẩm rằng hắn đã giết vợ, rồi lại nói chắc hắn không giết vợ hắn thì cũng giết vợ người, rồi lại nói chắc hắn không giết vợ ai thi cũng bị vợ bỏ, rằng un hắn ngoe nguẩy như thế tất là phải có tinh ranh, rằng ở xa thì chưa biết chứ ở gần thì không ai ưa hắn...". Dưới cái nhìn của người làng, Lộ trở thành một kẻ đáng sợ, đáng ghét. Họ luôn tìm cách xa lánh, tránh né Lộ. Thậm chí, họ còn đồn thổi, bịa đặt đủ điều về nhân vật này.
Tuy nhiên, dưới góc nhìn của Nam Cao, Lộ chỉ là nạn nhân của xã hội phong kiến thối nát. Cuộc đời của Lộ là một chuỗi những bi kịch nối tiếp nhau. Từ một người nông dân hiền lành, chất phác, Lộ đã bị đẩy vào vòng lao lý, phải chịu án tù oan. Sau khi ra tù, Lộ bị người đời ghẻ lạnh, xa lánh. Để tồn tại, Lộ buộc phải thay đổi bản thân, trở nên hung dữ, ngang ngược.
Trong tác phẩm, Nam Cao đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, phù hợp với đề tài nông thôn. Cách kể chuyện chậm rãi, đan xen giữa quá khứ và hiện tại giúp người đọc hiểu rõ hơn về cuộc đời của nhân vật Lộ. Đồng thời, tác giả cũng sử dụng nhiều chi tiết đắt giá để khắc họa tâm trạng, suy nghĩ của nhân vật. Ví dụ như chi tiết Lộ "đứng im như phỗng đá, mắt nhìn xuống đất, vẻ mặt phân vân", thể hiện sự hoang mang, lo lắng của Lộ khi bị người làng xa lánh. Hay chi tiết Lộ "cười nhạt một tiếng, đáp lại một cách lạnh lùng": "Ừ! Thế thì đốt đi!" khi nghe tin ngôi nhà của mình sắp bị bán, thể hiện sự bất lực, tuyệt vọng của Lộ trước số phận nghiệt ngã.
Nhìn chung, "Tư cách Mõ" là một tác phẩm xuất sắc của Nam Cao. Tác phẩm đã phản ánh chân thực cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Đồng thời, tác phẩm cũng thể hiện tấm lòng nhân đạo của nhà văn đối với những người bất hạnh.