Tây Tiến và Việt Bắc đều là những tác phẩm tiêu biểu cho phong trào thơ ca kháng chiến chống Pháp, nhưng mỗi bài lại mang một sắc thái riêng biệt về cảm xúc và tư tưởng. Tây Tiến của Quang Dũng tập trung vào nỗi nhớ da diết về cuộc sống gian khổ, hy sinh của người lính trên chiến trường miền núi phía tây Tổ quốc, còn Việt Bắc của Tố Hữu lại khắc họa tình cảm sâu nặng giữa quân và dân trong suốt 15 năm kháng chiến.
Về mặt cảm xúc, Tây Tiến thể hiện nỗi buồn man mác, tiếc nuối khi phải rời xa mảnh đất đã gắn bó máu thịt với bao kỷ niệm đẹp đẽ. Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh "Sông Mã xa rồi" như một tiếng thở dài đầy lưu luyến, gợi lên nỗi nhớ quê hương, đồng đội. Nỗi nhớ ấy càng được khắc sâu qua những chi tiết cụ thể như "sương lấp", "đoàn binh không mọc tóc", "áo bào thay chiếu anh về đất". Những hình ảnh này vừa chân thực, vừa lãng mạn, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ, đồng thời cũng ẩn chứa nỗi đau thương, mất mát của chiến tranh.
Trong khi đó, Việt Bắc lại tràn đầy niềm vui, tự hào về những chiến thắng vang dội của quân và dân ta. Bài thơ bắt đầu bằng lời khẳng định chắc nịch: "Ta về mình có nhớ ta/ Ta về ta nhớ những hoa cùng người". Câu thơ thể hiện tình cảm thủy chung, son sắt của người cán bộ đối với nhân dân Việt Bắc. Tình cảm ấy được thể hiện qua những hình ảnh đẹp đẽ, thơ mộng của thiên nhiên và con người nơi đây như "rừng xanh hoa chuối đỏ tươi", "nắng chiều rực rỡ", "cô em gái hái măng một mình"...
Về mặt tư tưởng, Tây Tiến thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, sẵn sàng hi sinh vì lý tưởng cao đẹp của người lính trẻ tuổi. Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh "Đoàn binh không mọc tóc" - một hình ảnh bi tráng, thể hiện ý chí kiên cường, bất khuất của người lính trước mọi khó khăn, thử thách.
Việt Bắc lại đề cao vai trò to lớn của nhân dân trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Bài thơ khẳng định rằng chính sức mạnh đoàn kết, lòng yêu nước của nhân dân đã góp phần làm nên thắng lợi vẻ vang của cuộc kháng chiến.
Tóm lại, Tây Tiến và Việt Bắc là hai tác phẩm tiêu biểu cho phong trào thơ ca kháng chiến chống Pháp. Mỗi bài thơ lại mang một sắc thái riêng biệt về cảm xúc và tư tưởng, phản ánh tâm hồn, khí thế của người dân Việt Nam trong thời kỳ lịch sử hào hùng.