Phân tích giá trị nhân đạo trong truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu

Nguyễn Minh Châu là một cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam thời kì sau năm 1875. Các tác phẩm của ông đều hướng đến phản ánh cuộc sống và số phận của con người sau ngày hậu chiến. Không chỉ có nội dung sâu sắc mà mỗi tác phẩm của Nguyễn Minh Châu còn để lại những bài học triết lí, những tuyên ngôn khiến cho người đọc phải suy ngẫm, chiêm nghiệm. Cũng có lẽ vì sự tài ba, tinh tế ấy mà Nguyễn Minh Châu được đánh giá là "Người mở đường tài ba và tinh anh" của công cuộc đổi mới văn học.

Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu ở giai đoạn sau. Truyện kể về việc ngay trong những ngày Tết cổ truyền, người nghệ sĩ nhiếp ảnh tên Phùng đi tới một vùng biển - nơi từng là chiến trường cũ của anh thời kháng chiến chống đế quốc Mĩ để chụp một bức ảnh về cảnh biển sớm mai theo yêu cầu của trưởng phòng. Sau nhiều ngày "phục kích", cuối cùng anh cũng bắt gặp được một cảnh đẹp thiên nhiên trời cho khiến tâm hồn người nghệ sĩ trở nên phấn chấn, dường như cái đẹp kia đã làm tâm hồn anh được thanh lọc để trở nên trong trẻo hơn. Nhưng đằng sau vẻ đẹp ấy lại là sự thật nghiệt ngã về cuộc đời đầy éo le, ngang trái và bi kịch của những người dân lao động. Đặc biệt, thông qua nhân vật người đàn bà hàng chài, tác giả đã thể hiện được rõ nét giá trị nhân đạo của tác phẩm.

Trước hết, giá trị nhân đạo được thể hiện ở chỗ nhà văn đã phát hiện ra vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong những con người cùng khổ. Ở người đàn bà hàng chài ta thấy được đó là một người phụ nữ với vẻ ngoài xấu xí, thô kệch, khuôn mặt lộ rõ vẻ mệt mỏi do thức trắng đêm vì mất ngủ. Và đằng sau vẻ ngoài xấu xí ấy còn là sự cam chịu, nhẫn nhục trước những trận đòn roi của người chồng vũ phu, thô bạo. Dường như người đàn bà ấy chấp nhận hy sinh cả quyền lợi bản thân để gìn giữ hạnh phúc gia đình, bảo vệ tổ ấm cho những đứa con.

Nhưng nếu nhìn nhận ở một khía cạnh khác, ta lại thấy người đàn bà hàng chài ấy lại là một người phụ nữ giàu đức hi sinh, thương con vô bờ bến. Dù bị chồng đánh đập dã man nhưng chị vẫn không chút chống cự, không kêu than nửa lời. Tất cả những gì chị quan tâm lúc ấy là các con có bị thương hay không. Ngoài ra, người đàn bà ấy còn là một người thấu hiểu lẽ đời, hiểu chồng, hiểu con. Chị hiểu rằng chồng chị vốn là người lương thiện, chất phác, chỉ tại cuộc sống quá nghèo khổ và khó khăn mà chị và những đứa con trở thành gánh nặng khiến hắn phải đổ mọi uất ức, khổ đau lên cơ thể chị. Bản thân chị cũng rất sợ hãi và ghê tởm những hành động vũ phu, độc ác của chồng nhưng chị vẫn cắn răng chịu đựng mà không dám phản kháng. Bởi hơn ai hết, chị hiểu rất rõ rằng gia đình chị nghèo khó, các con chị cần được ăn no mặc ấm chứ không cần những người cha ngồi tù. Bên cạnh đó, người đàn bà hàng chài còn là một người am hiểu tường tận về luật đời. Chị biết cái lẽ ở đời vốn dĩ là thế, dầu cho người đàn bà có bị bạo hành, đau đớn, khổ sở đến đâu thì họ vẫn cứ phải cam chịu mà không dám kêu than nửa lời.

Thông qua nhân vật người đàn bà hàng chài, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm đến bạn đọc một thông điệp sâu sắc về giá trị của cuộc sống. Đó là chúng ta phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều hơn về cuộc đời và con người. Đừng vội vàng phán xét bất cứ ai bởi lẽ trước sự việc còn có chuyện, có con người và có cuộc đời.

Như vậy, với truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa", nhà văn Nguyễn Minh Châu đã đem đến cho bạn đọc những cách nhìn nhận đúng đắn, chân thực hơn về cuộc đời và con người. Đồng thời, mỗi người hãy có cái nhìn đa diện, nhiều chiều hơn trước sự vật, hiện tượng để từ đó rút ra được những bài học sâu sắc cho bản thân.