vận dụng hiểu biết về sinh trưởng và phát triển của sinh vật,giải thích một số hiện tượng thực tiễn (tiêu diệt muỗi ở giai đoạn ấu trùng,phòng trừ sâu bệnh, chăn nuôi)

Dưới góc độ sinh trưởng và phát triển của sinh vật, ta có thể giải thích ba hiện tượng thực tiễn như sau: 1. Tiêu diệt muỗi ở giai đoạn ấu trùng - Vòng đời muỗi gồm trứng → ấu trùng (bọ gậy) → nhộng → muỗi trưởng thành. Ở giai đoạn ấu trùng, muỗi sống tập trung trong nước, không có khả năng bay đi nơi khác, ít di chuyển nên dễ tiêu diệt tập trung. - Một số biện pháp điển hình: • Rắc chế phẩm diệt ấu trùng (larvicide) như pyriproxyfen, Bti (Bacillus thuringiensis israelensis) vào các bể, ao tù để làm gián đoạn sự phát triển từ ấu trùng sang nhộng. Bti tiết độc tố phá hủy đường ruột của ấu trùng nhưng hầu như không gây hại cho người, động vật khác. • Thả cá ăn ấu trùng (cá rô phi, cá cảnh chuyên ăn trứng–ấu trùng muỗi) vào ao, bể nước. Cá săn ấu trùng, giảm mật độ muỗi tương đối an toàn với môi trường. • Vệ sinh, thu dọn dụng cụ chứa nước đọng, lật úp lu, vỏ lon… hạn chế nơi muỗi đẻ trứng, làm gián đoạn vòng đời ngay từ đầu. 2. Phòng trừ sâu bệnh - Sâu bệnh (côn trùng hại, vi sinh vật, nấm bệnh) cũng có chu kỳ phát triển: trứng → ấu trùng → nhộng → trưởng thành. Các biện pháp can thiệp thường nhắm vào giai đoạn dễ tổn thương hoặc dễ tiếp xúc: • Sử dụng thuốc trừ sâu nhóm ức chế sinh trưởng côn trùng (Insect Growth Regulators – IGRs): chất như Methoprene, Hydroprene mô phỏng hormone sinh trưởng chặn quá trình lột xác, gây chết nhộng hoặc không trưởng thành được. • Áp dụng bẫy pheromone (hấp dẫn giới tính): thu hút sâu trưởng thành vào bẫy, giảm khả năng giao phối, từ đó giảm mật độ thế hệ sau. • Sử dụng vi khuẩn, nấm, virus ký sinh đặc hiệu (ví dụ Bacillus thuringiensis var. kurstaki cho sâu bướm, Beauveria bassiana cho rệp, bọ trĩ) để lây nhiễm và phá vỡ chu kỳ sinh trưởng, an toàn cho cây trồng và con người. 3. Chăn nuôi - Trong chăn nuôi, mục tiêu là tối ưu tốc độ sinh trưởng, đạt kích thước, trọng lượng xuất bán nhanh nhất mà vẫn đảm bảo sức khỏe: • Chế độ dinh dưỡng phong phú, cân đối: cung cấp đủ năng lượng (tinh bột, dầu mỡ), chất đạm (protein), vitamin và khoáng để thúc đẩy quá trình tổng hợp mô cơ, xương. Thiếu chất nào, động vật sẽ tăng trưởng chậm, dễ bệnh tật. • Sử dụng chất điều hòa tăng trưởng (ví dụ lysine, methionine bổ sung trong thức ăn gia súc, hoặc β-agonist như ractopamine – tuỳ theo quy định pháp lý) để kích thích chuyển hoá, tăng tích luỹ cơ bắp. • Quản lý môi trường nuôi: kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, mật độ chuồng trại, vệ sinh khử khuẩn, thông gió tốt giúp vật nuôi ít stress, hạn chế bệnh, phát triển bình thường. • Tiêm phòng vắc xin và tẩy giun định kỳ ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm, ký sinh trùng – những tác nhân cản trở chiều tăng trưởng và phát triển sinh lý bình thường. Tóm lại, bằng cách nắm vững chu kỳ sinh trưởng – phát triển và sinh lý của đối tượng (muỗi, sâu bệnh, vật nuôi), chúng ta có thể chọn thời điểm và biện pháp can thiệp hiệu quả nhất, vừa tiết kiệm, vừa giảm tác động xấu đến môi trường và sức khỏe con người.