Thơ ca là tiếng nói của tình cảm con người, là sự rung động của trái tim trước cuộc đời. Và Xuân Diệu cũng vậy, ông đã mang đến cho thơ ca Việt Nam một cái nhìn mới mẻ về vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời và tình yêu đôi lứa. Điều này được thể hiện rõ nét qua bài thơ "Vội Vàng".
Trong nền văn học Việt Nam, Xuân Diệu được mệnh danh là "ông hoàng thơ tình", là nhà thơ lớn của nền văn học hiện đại. Ông luôn khát khao giao hòa, giao cảm với cuộc đời, muốn ôm trọn tất cả vẻ đẹp của trần gian vào lòng mình. Điều đó được thể hiện rõ nét qua bài thơ "Vội Vàng" - một trong những sáng tác tiêu biểu của ông.
Bài thơ "Vội Vàng" được in trong tập "Thơ thơ" (1938), là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Xuân Diệu trước Cách mạng tháng Tám 1945. Bài thơ thể hiện quan niệm nhân sinh mới mẻ của nhà thơ về thời gian, tuổi trẻ và hạnh phúc.
Mở đầu bài thơ, Xuân Diệu đã bộc lộ khát vọng mãnh liệt của mình:
"Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi."
Khát vọng ấy thật táo bạo, phi lí nhưng lại rất chân thành. Nhà thơ muốn "tắt nắng", "buộc gió" để giữ lại những gì đẹp đẽ nhất của cuộc sống. Đó là ánh nắng rực rỡ, là hương thơm ngào ngạt của hoa cỏ. Những ước muốn ấy thể hiện sự ham sống, ham hưởng thụ đến tột cùng của nhà thơ.
Tiếp theo, Xuân Diệu đã vẽ nên bức tranh mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống:
"Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si."
Bức tranh ấy được miêu tả bằng những hình ảnh thơ mộng, lãng mạn. Ong bướm dập dìu tìm mật, hoa nở rộ khắp nơi, chim chóc hót líu lo trên cành cây... Tất cả đều gợi lên một khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống.
Tuy nhiên, bên cạnh vẻ đẹp ấy, Xuân Diệu cũng nhận ra rằng:
"Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già"
Nhà thơ đã nhận ra quy luật vận động của thời gian. Mùa xuân đến rồi đi, tuổi trẻ cũng vậy. Điều đó khiến nhà thơ cảm thấy tiếc nuối, lo lắng.
Trước sự chảy trôi của thời gian, Xuân Diệu đã có những suy nghĩ sâu sắc:
"Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi."
Nhà thơ muốn tận hưởng trọn vẹn mọi thứ đẹp đẽ của cuộc sống. Ông muốn ôm trọn cả vũ trụ, muốn đắm chìm trong tình yêu, muốn thưởng thức hết thảy những gì tinh túy nhất của thế giới.
Kết thúc bài thơ, Xuân Diệu đã bộc lộ nỗi niềm tiếc nuối, lo lắng:
"Nhưng vội vàng một nửa:
Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật
Không cho dài thời trẻ của nhân gian
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!"
Nhà thơ lo sợ rằng nếu không nhanh chóng tận hưởng cuộc sống thì khi tuổi trẻ qua đi, ông sẽ hối hận. Nỗi lo lắng ấy càng trở nên da diết hơn khi ông nhận ra rằng:
"Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,
Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt..."
Nhà thơ cảm thấy tiếc nuối vì thời gian trôi đi quá nhanh, vì những gì đẹp đẽ của cuộc sống cũng sẽ phai tàn theo thời gian.
Như vậy, bài thơ "Vội Vàng" đã thể hiện một cách sâu sắc quan niệm nhân sinh mới mẻ của Xuân Diệu về thời gian, tuổi trẻ và hạnh phúc. Qua đó, nhà thơ đã khẳng định giá trị của cuộc sống, kêu gọi mọi người hãy sống trọn vẹn từng giây phút của tuổi trẻ.