Xuân Diệu là nhà thơ xuất sắc của nền văn học Việt Nam, ông có rất nhiều tác phẩm hay nổi tiếng như Vội Vàng, Đừng Nói Xa Nhau,... Mỗi tác phẩm đều mang một màu sắc, phong cách khác nhau. Trong đó bài thơ Những Đêm Hành Quân là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ của ông. Tác phẩm được viết vào khoảng những năm 1974 khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt, người lính phải băng suối, trèo đèo vượt ngàn quãng đường chông gai, hiểm trở để tiếp tục sứ mệnh đấu tranh giải phóng dân tộc. Qua bài thơ, Xuân Diệu đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng của núi rừng, cùng với đó là tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời của những người lính trẻ.
Bài thơ mở đầu bằng những câu thơ miêu tả khung cảnh thiên nhiên nơi núi rừng:
“Trên đường ta đi đánh giặc
Ta qua những vùng trời lạ
Lần đầu ta biết thương nòi giống lâu đời
Đến rừng trưa rơi cánh lá
Như tiếng nói huyền bí thuở xưa…”
Trong những đêm hành quân, người lính đã bắt gặp ánh trăng trên cao, vầng trăng như một người bạn đồng hành, soi sáng con đường hành quân của người lính. Họ cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên qua đôi mắt tinh tế, nhạy cảm của mình. Khung cảnh thiên nhiên núi rừng hiện lên thật hùng vĩ, tráng lệ, khiến cho tâm hồn người lính trẻ cũng trở nên phơi phới, lạc quan, yêu đời hơn.
Người lính trẻ tuổi trong bài thơ mang trong mình một tâm hồn lãng mạn, bay bổng. Họ cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên qua đôi mắt tinh tế, nhạy cảm của mình. Họ nhìn thấy vầng trăng trên cao như một người bạn đồng hành, soi sáng con đường hành quân của họ. Họ cũng cảm nhận được tiếng nói huyền bí của rừng già, như tiếng nói của tổ tiên, của cha ông truyền lại. Tất cả những điều đó đã khơi dậy trong lòng người lính trẻ một niềm tự hào, kiêu hãnh về nòi giống lâu đời của dân tộc.
Bên cạnh đó, người lính còn mang trong mình một tâm hồn lạc quan, yêu đời. Dù phải đối mặt với bao gian khổ, hiểm nguy trên chặng đường hành quân, nhưng họ vẫn luôn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời. Họ coi những khó khăn, thử thách ấy chỉ là những trải nghiệm thú vị, giúp họ trưởng thành hơn. Điều này được thể hiện rõ nét qua những câu thơ:
“Đường hành quân xa, nắng gắt mưa dầm
Nhưng lòng ta vẫn vui tươi, rộn ràng
Vì ta biết rằng phía trước là tương lai
Là hòa bình, độc lập, là hạnh phúc muôn đời.”
Với ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu hình ảnh, gợi cảm, cùng với việc sử dụng biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa một cách tài tình, Xuân Diệu đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên núi rừng vô cùng sống động, hấp dẫn. Đồng thời, qua đó cũng khắc họa thành công tâm hồn lãng mạn, bay bổng, lạc quan, yêu đời của những người lính trẻ trong đêm hành quân.
Có thể nói, bài thơ Những Đêm Hành Quân là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ của Xuân Diệu. Bài thơ đã thể hiện được vẻ đẹp của thiên nhiên núi rừng, đồng thời cũng khắc họa thành công tâm hồn lãng mạn, bay bổng, lạc quan, yêu đời của những người lính trẻ trong đêm hành quân.