khái niệm nguyên phân

Nguyên phân (mitosis) là quá trình phân chia tế bào sao cho một tế bào mẹ tạo ra hai tế bào con có bộ nhiễm sắc thể giống hệt nhau về số lượng và thành phần di truyền. Đây là cơ chế chính của sự sinh trưởng, phát triển và thay thế tế bào ở sinh vật đa bào. Các đặc điểm chính của nguyên phân: 1. Diễn ra ở tế bào sinh dưỡng (tế bào cơ, da, gan…) chứ không ở tế bào sinh dục. 2. Kết quả thu được hai tế bào con với bộ nhiễm sắc thể (2n) giống hệt tế bào mẹ. 3. Quá trình gồm hai giai đoạn lớn: a. Kì trung gian (Interphase): - G1: Tăng trưởng tế bào, tổng hợp protein. - S: Nhân đôi ADN, chuẩn bị bộ kép nhiễm sắc thể. - G2: Tiếp tục tổng hợp các đại phân tử phục vụ quá trình phân chia. b. Kì phân bào (M phase), gồm bốn pha nhỏ: 1. Kì đầu (Prophase): • Nhiễm sắc thể kép co xoắn, dày lên rõ rệt. • Màng nhân bắt đầu tiêu biến. • Các trung tử tách đôi, di chuyển về hai cực tế bào, hình thành thoi phân bào. 2. Kì giữa (Metaphase): • Các nhiễm sắc thể di chuyển về mặt phẳng xích đạo tế bào, bám vào các sợi thoi bằng tâm động. 3. Kì sau (Anaphase): • Tâm động phân cắt, mỗi chromatid chị em (mỗi bên chứa bộ ADN giống nhau) bị kéo về hai cực tế bào. 4. Kì cuối (Telophase): • Bộ nhiễm sắc thể ở hai cực dần dãn xoắn lại. • Màng nhân mới hình thành quanh mỗi bộ nhiễm sắc thể. • Thoi phân bào tiêu biến. c. Phân chia tế bào chất (Cytokinesis): – Màng sinh chất ở giữa tế bào mẹ khẽ siết lại (ở tế bào động vật) hoặc vách ngăn mới (ở tế bào thực vật) hình thành, tách thành hai tế bào con riêng biệt. Ý nghĩa sinh học của nguyên phân: - Duy trì ổn định bộ nhiễm sắc thể qua các thế hệ tế bào. - Đảm bảo sinh trưởng, sửa chữa và thay thế tế bào hư hại. - Ở một số loài đơn bào, nguyên phân cũng là hình thức sinh sản vô tính.