Có ý kiến cho rằng: "Nhân vật văn học hay không chỉ vì hành động, còn vì chiều sâu nội tâm." – Bằng việc phân tích nhân vật Vũ Nương (Chuyện người con gái Nam Xương – Nguyễn Dữ) nhân vật Tràng (Vợ nhặt...

Văn học là tấm gương phản chiếu đời sống, mỗi tác phẩm văn học là bức tranh về cuộc sống con người. Trong đó, nhân vật trở thành linh hồn của tác phẩm, là chìa khóa mở mọi cánh cửa đến với độc giả. Có ý kiến cho rằng: “Nhân vật văn học hay không chỉ vì hành động, mà còn vì chiều sâu nội tâm.” Điều này được thể hiện rõ qua hai nhân vật Vũ Nương trong Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ và nhân vật Tràng trong Vợ nhặt của Kim Lân.
Vũ Nương là nhân vật tiêu biểu cho người phụ nữ đức hạnh ở xã hội phong kiến nhưng phải chịu số phận bất hạnh, oan khuất. Nàng là một người vợ hiền thục, thủy chung, một người con dâu hiếu thảo, một người mẹ đảm đang. Khi chồng đi lính, nàng một mình gánh vác mọi công việc gia đình, chăm sóc mẹ chồng chu đáo, lo liệu ma chay tế lễ như đối với cha mẹ đẻ. Đặc biệt, với đứa con thơ vừa mới sinh, nàng đã dành hết tình yêu thương cho nó, thay chồng vừa làm cha vừa làm mẹ. Hành động trỏ bóng mình trên vách và nói dối con trai là “cha Đản” đã thể hiện tình yêu thương sâu sắc của Vũ Nương đối với con. Nàng muốn bù đắp cho con sự thiếu vắng tình cha, mong con được vui chơi, được sống trong tình yêu thương của cả cha lẫn mẹ. Tuy nhiên, hành động này cuối cùng lại đẩy nàng vào bi kịch oan khuất.
Về chiều sâu nội tâm, Vũ Nương là người phụ nữ có lòng tự trọng cao. Khi bị chồng nghi oan, nàng đã cố gắng thanh minh, phân trần để cứu vãn hạnh phúc gia đình. Nhưng khi bị chồng đánh đuổi, nàng đã nhảy xuống sông Hoàng Giang tự tử để bảo toàn danh dự của mình. Cái chết của Vũ Nương là lời tố cáo đanh thép chế độ phong kiến tàn bạo, chà đạp lên quyền sống và hạnh phúc của người phụ nữ.
Tràng là một người đàn ông nghèo khổ, sống trong hoàn cảnh nạn đói khủng khiếp năm 1945. Anh ta là một người nông dân chất phác, thật thà, tốt bụng. Khi gặp Thị, anh ta đã sẵn sàng cưu mang thị trong cơn đói khát. Sau khi lấy nhau, Tràng đã mua một thúng gạo nuôi mẹ già và vợ con. Hành động này thể hiện tấm lòng nhân hậu, vị tha của Tràng đối với người vợ nhặt.
Về chiều sâu nội tâm, Tràng là người có niềm tin mãnh liệt vào tương lai tươi sáng. Dù sống trong hoàn cảnh khốn cùng, anh ta vẫn luôn lạc quan, yêu đời. Hình ảnh lá cờ đỏ phấp phới bay trong trí óc Tràng khi đang kéo xe bò đã thể hiện niềm tin của anh ta vào một ngày mai tốt đẹp hơn.
Cả Vũ Nương và Tràng đều là những nhân vật có những nét đẹp riêng biệt. Vũ Nương đại diện cho vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam, còn Tràng đại diện cho sức sống tiềm tàng và hy vọng của con người trong hoàn cảnh khốn cùng. Hai nhân vật này đã góp phần tạo nên giá trị nhân đạo sâu sắc cho hai tác phẩm.
Như vậy, nhân vật văn học hay không chỉ dựa vào hành động mà còn phải có chiều sâu nội tâm. Chiều sâu nội tâm giúp nhân vật trở nên phức tạp, đa chiều, gần gũi với đời sống con người. Nó cũng giúp tác giả gửi gắm những thông điệp nhân văn sâu sắc.
Trong văn học, nhân vật là yếu tố then chốt tạo nên sự hấp dẫn và giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Nhân vật là phương tiện để nhà văn phản ánh hiện thực đời sống, thể hiện tư tưởng, tình cảm và quan niệm của mình. Một nhân vật hay phải là nhân vật có những đặc điểm nổi bật về hành động và nội tâm. Hành động của nhân vật là những cử chỉ, lời nói, hành vi thể hiện thái độ, quan điểm của nhân vật trước các sự việc, hiện tượng trong cuộc sống. Nội tâm của nhân vật là thế giới tâm hồn, những suy nghĩ, cảm xúc, diễn biến tâm lý bên trong của nhân vật.
Hai nhân vật Vũ Nương và Tràng đều là những nhân vật có những nét đẹp riêng biệt. Vũ Nương là người phụ nữ đức hạnh, thủy chung, son sắt. Tràng là người đàn ông nghèo khổ nhưng có tấm lòng nhân hậu, vị tha. Cả hai nhân vật đều có những hành động và nội tâm phức tạp, góp phần tạo nên giá trị nhân đạo sâu sắc cho hai tác phẩm.
Tuy nhiên, nếu chỉ có hành động thôi thì chưa đủ để tạo nên một nhân vật văn học hay. Nhân vật cần phải có chiều sâu nội tâm, tức là phải có những suy nghĩ, cảm xúc, diễn biến tâm lý phức tạp, đa chiều. Chiều sâu nội tâm giúp nhân vật trở nên gần gũi, chân thực và có sức lay động mạnh mẽ đối với người đọc.
Qua hai nhân vật Vũ Nương và Tràng, chúng ta có thể thấy rõ vai trò quan trọng của chiều sâu nội tâm trong việc xây dựng nhân vật văn học. Chiều sâu nội tâm giúp nhân vật trở nên đa chiều, phức tạp, gần gũi với đời sống con người. Nó cũng giúp tác giả gửi gắm những thông điệp nhân văn sâu sắc.