phân tích nhân vật vũ nương

Minh Long

Vũ Nương, nhân vật chính trong "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ, là một hình tượng văn học tiêu biểu cho số phận bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến Việt Nam. Nàng hội tụ những phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ truyền thống nhưng lại phải chịu đựng một tấn bi kịch oan khuất đến chết, để lại nỗi day dứt khôn nguôi cho độc giả.

1. Vẻ đẹp phẩm chất

Vũ Nương hiện lên như một bức chân dung hoàn mỹ của người phụ nữ Việt Nam:

• Đảm đang, tháo vát, hiếu thảo: Ngay từ khi Trương Sinh đi lính, Vũ Nương đã một mình gánh vác mọi công việc gia đình, chăm sóc mẹ già và con thơ. Nàng lo toan chu đáo mọi bề, khiến người mẹ già "khỏi phải lo lắng về sự đói rét". Khi mẹ chồng mất, nàng "hết lời khuyên lơn, an ủi, lo liệu việc ma chay tế lễ như đối với cha mẹ đẻ mình". Chi tiết này cho thấy nàng không chỉ tháo vát mà còn có tấm lòng hiếu thảo, hết mực tận tụy với nhà chồng.
• Thủy chung, tiết hạnh: Trong suốt ba năm chồng đi chinh chiến, Vũ Nương luôn giữ trọn tấm lòng sắt son, chờ đợi chồng trong mòn mỏi. Nàng không một chút tơ tưởng đến ai khác, một lòng vì chồng con. Nàng luôn "giữ gìn khuôn phép", không để xảy ra bất cứ điều tiếng gì. Khi chồng trở về, nàng mừng rỡ "ngỡ như từ cõi chết trở về". Tấm lòng thủy chung son sắt ấy là phẩm chất đáng quý nhất của nàng.
• Nhân hậu, bao dung: Ngay cả khi Trương Sinh hồ đồ, ghen tuông vô cớ và mắng nhiếc, đánh đuổi, Vũ Nương vẫn tìm cách phân trần, cố gắng giải thích. Nàng không một lời oán thán hay trách móc chồng mà chỉ thiết tha mong được minh oan. Ngay cả khi oan khuất phải tìm đến cái chết, nàng vẫn không hề oán hận Trương Sinh mà chỉ tiếc cho số phận mình.
• Trọng danh dự, nhân phẩm: Đối với Vũ Nương, danh dự và nhân phẩm còn quý hơn cả sinh mạng. Khi bị chồng nghi oan, danh tiết bị chà đạp, dù đã hết lời phân trần nhưng không được minh oan, nàng đã chọn cái chết để chứng minh sự trong sạch của mình. Hành động gieo mình xuống sông Hoàng Giang không phải là sự yếu đuối mà là sự phản kháng mạnh mẽ cuối cùng của một người phụ nữ bị đẩy đến đường cùng, thà chết chứ không thể sống trong ô nhục.

2. Bi kịch cuộc đời

Vũ Nương là hiện thân của bi kịch oan trái, điển hình cho số phận đầy bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến:

• Bi kịch hạnh phúc gia đình tan vỡ: Cuộc hôn nhân của Vũ Nương vốn đã không trọn vẹn khi Trương Sinh đi lính ngay sau đó. Mặc dù Vũ Nương đã cố gắng xây dựng, gìn giữ tổ ấm, nhưng chỉ vì một lời nói ngây thơ của đứa con trẻ và tính đa nghi, vũ phu của Trương Sinh mà hạnh phúc tan vỡ không gì cứu vãn được. Đây là bi kịch lớn nhất, đẩy nàng vào con đường cùng.
• Bi kịch bị nghi oan, không được giãi bày: Oan khuất của Vũ Nương không phải do nàng gây ra mà xuất phát từ sự ngờ vực, thiển cận của chồng. Lời nói hồn nhiên của bé Đản về "cha bóng" đã bị Trương Sinh hiểu lầm một cách cay độc. Nàng không có cơ hội để giãi bày, để thanh minh cho sự trong sạch của mình. Tiếng nói yếu ớt của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đã không được lắng nghe, không được tin tưởng.
• Bi kịch cái chết oan uổng: Khi không thể minh oan, không còn đường sống, Vũ Nương đã phải tìm đến cái chết để chứng minh sự trong sạch. Cái chết của nàng là một bi kịch đau lòng, tố cáo sự bất công, vô lí của một xã hội nơi mà những định kiến, sự đa nghi, và quyền uy của người đàn ông có thể dễ dàng hủy hoại một cuộc đời trong sạch.
• Bi kịch không thể trở về trần gian trọn vẹn: Dù được Linh Phi cứu giúp và sống dưới thủy cung, nhưng Vũ Nương không thể hoàn toàn trở về với cuộc sống trần thế. Nàng chỉ có thể hiện về chốc lát rồi lại biến mất, cho thấy sự cách trở vĩnh viễn với gia đình và cuộc sống cũ. Đây là một bi kịch của sự chia lìa, của khát khao đoàn tụ không thành.

3. Ý nghĩa hình tượng nhân vật

Nhân vật Vũ Nương có ý nghĩa sâu sắc:

• Đại diện cho số phận bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến: Qua Vũ Nương, Nguyễn Dữ đã khắc họa chân thực và cảm động số phận đau khổ, oan trái của người phụ nữ dưới chế độ cũ. Họ mang trong mình vẻ đẹp phẩm hạnh cao quý nhưng lại chịu nhiều thiệt thòi, không được trân trọng, không có quyền lên tiếng bảo vệ mình.
• Tố cáo xã hội phong kiến: Câu chuyện của Vũ Nương là lời tố cáo mạnh mẽ thói ghen tuông mù quáng, tính cách vũ phu, độc đoán của người đàn ông gia trưởng. Đồng thời, nó cũng phơi bày sự bất công, thiếu công lí của xã hội khi những lời nói vô tình, những định kiến có thể đẩy một người phụ nữ lương thiện đến cái chết.
• Khẳng định và đề cao vẻ đẹp của phụ nữ Việt Nam: Dù phải chịu nhiều đau khổ, bi kịch, Vũ Nương vẫn tỏa sáng với những phẩm chất cao đẹp: thủy chung, hiếu thảo, đảm đang, trọng danh dự. Nàng là biểu tượng cho vẻ đẹp và giá trị của người phụ nữ Việt Nam truyền thống.

Kết luận

Nhân vật Vũ Nương là một trong những hình tượng thành công nhất trong văn học trung đại Việt Nam. Với những phẩm chất cao đẹp nhưng lại phải chịu đựng bi kịch oan nghiệt, Vũ Nương đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả, trở thành biểu tượng cho số phận đầy nước mắt của người phụ nữ dưới chế độ phong kiến, đồng thời là lời nhắc nhở về giá trị của lòng tin, sự thấu hiểu và lòng bao dung trong cuộc sống.