Đề 02: Câu 1 (8,0 điểm) Phải chăng “Con người hình thành từ những suy nghĩ của chính bản thân họ. Họ sẽ hành động theo những gì họ nghĩ” (Mahatma Gandhi)? Câu 2 (12,0 điểm) Nhà văn Pháp La Bơ-ruy-...

Ho Do Do

Câu 1 (8,0 điểm): Nghị luận xã hội

Đề bài:

Phải chăng “Con người hình thành từ những suy nghĩ của chính bản thân họ. Họ sẽ hành động theo những gì họ nghĩ”? (Mahatma Gandhi)

Bài viết:

Trong hành trình phát triển nhân cách, suy nghĩ đóng vai trò như chiếc chìa khóa điều khiển hành động và hình thành nên bản chất của mỗi con người. Câu nói của Mahatma Gandhi: “Con người hình thành từ những suy nghĩ của chính bản thân họ. Họ sẽ hành động theo những gì họ nghĩ” đã khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa tư duy nội tại và hành vi biểu hiện bên ngoài. Đây là một ý kiến mang tính triết lí sâu sắc về bản chất con người.

Trước hết, cần hiểu rằng suy nghĩ là quá trình tư duy, nhận thức, đánh giá, lựa chọn quan điểm và định hướng hành động trong tâm trí của mỗi cá nhân. Tư tưởng đóng vai trò như "gốc rễ", còn hành vi là "hoa trái". Suy nghĩ tích cực sẽ thúc đẩy những hành động tốt đẹp; ngược lại, suy nghĩ tiêu cực dễ dẫn đến hành vi sai lệch. Điều này lý giải vì sao những người có tấm lòng nhân hậu thường hành động vị tha, trong khi những người mang lòng đố kị dễ vướng vào hành vi sai trái.

Lịch sử đã chứng minh sức mạnh của tư tưởng trong việc hình thành bản chất con người. Những vĩ nhân như Mahatma Gandhi, Nelson Mandela, hay Hồ Chí Minh đều bắt đầu từ một lý tưởng lớn – từ những suy nghĩ yêu nước, yêu nhân loại mà dấn thân, hành động, cống hiến và tạo nên dấu ấn lịch sử. Trong đời sống hiện tại, một học sinh nghĩ rằng mình có thể vượt khó, dốc sức học tập thì sẽ có hành động cụ thể, kiên trì và đạt được thành tựu. Ngược lại, người luôn nghĩ mình vô dụng, không có khả năng sẽ dễ rơi vào trạng thái buông xuôi, chán nản, từ bỏ nỗ lực.

Tư tưởng cũng chính là nền tảng đạo đức. Những giá trị như lòng trung thực, ý thức trách nhiệm, tinh thần vị tha đều bắt nguồn từ nhận thức và suy nghĩ đúng đắn. Vì vậy, việc hình thành nhân cách không thể tách rời việc nuôi dưỡng suy nghĩ tích cực và nhân văn. Tuy nhiên, để suy nghĩ biến thành hành động tích cực, con người cần có thêm bản lĩnh, nghị lực và môi trường giáo dục phù hợp. Suy nghĩ tốt đẹp nhưng thiếu ý chí thực hiện sẽ chỉ dừng lại ở lý tưởng viển vông.

Như vậy, câu nói của Mahatma Gandhi không chỉ là một nhận định mang tính triết học mà còn là kim chỉ nam trong quá trình tu dưỡng đạo đức và phát triển bản thân. Con người là sản phẩm của tư duy – và cũng là chủ thể tạo nên số phận thông qua suy nghĩ và hành động của mình.

Câu 2 (12,0 điểm): Nghị luận văn học

Đề bài:

La Bơ-ruy-e cho rằng:

“Khi một tác phẩm nâng cao tinh thần ta lên, gợi những tình cảm cao quý và can đảm, không cần tìm một nguyên tắc nào để đánh giá nó nữa, đó là một cuốn sách hay và do một nghệ sĩ viết ra”.

Từ cảm nhận về một vài tác phẩm văn xuôi Việt Nam trước năm 1945, anh/chị hãy bình luận ý kiến trên.

Bài viết:

Nhà văn Pháp La Bơ-ruy-e từng phát biểu rằng: “Khi một tác phẩm nâng cao tinh thần ta lên, gợi những tình cảm cao quý và can đảm, không cần tìm một nguyên tắc nào để đánh giá nó nữa, đó là một cuốn sách hay và do một nghệ sĩ viết ra”. Ý kiến này đặt ra một chuẩn mực thẩm mỹ đầy tính nhân văn trong việc đánh giá giá trị của một tác phẩm văn học: tác phẩm chân chính không chỉ dừng lại ở hình thức nghệ thuật mà còn phải khơi dậy cảm xúc cao cả, tinh thần mạnh mẽ trong tâm hồn người đọc.

Thật vậy, văn học không chỉ là sự mô phỏng hiện thực mà còn là công cụ để nhà văn truyền tải tư tưởng, khơi dậy những điều đẹp đẽ và cao quý trong con người. Một tác phẩm văn học hay là tác phẩm có khả năng khơi mở những suy tư đạo đức, nuôi dưỡng tình yêu thương, tinh thần quả cảm, lòng vị tha, ý thức dân tộc hay khát vọng sống. Trong văn học Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám 1945, nhiều tác phẩm đã chứng minh cho nhận định của La Bơ-ruy-e bằng chính sức sống và giá trị tinh thần vượt thời gian của chúng.

Tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao là một minh chứng tiêu biểu. Dưới ngòi bút hiện thực và giàu tính nhân đạo, nhà văn đã khắc họa thành công bi kịch của một con người bị xã hội đẩy vào con đường tha hóa, mất nhân tính. Nhưng bên trong con người tưởng như bị hủy diệt ấy, vẫn còn một khát vọng làm người cháy bỏng. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở đã làm sống lại phần người còn sót lại trong Chí. Cảnh Chí Phèo thèm khát một cuộc sống bình thường, giản dị “làm hòa với mọi người”, “có một gia đình nhỏ” khiến người đọc không khỏi xúc động. Dù kết thúc là cái chết, nhưng Chí Phèo đã sống một lần với đúng bản chất con người. Tác phẩm khơi gợi sự thấu cảm và thôi thúc suy nghĩ về quyền được làm người, đồng thời lên án mạnh mẽ xã hội thực dân – phong kiến đầy bất công. Đó là một tác phẩm không cần đến "nguyên tắc" nào để đánh giá, bởi nó tự thân đã chạm đến trái tim người đọc.

Tương tự, "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố lại lay động người đọc bằng hình ảnh người phụ nữ nông dân chịu nhiều bất công trong xã hội. Nhân vật chị Dậu hiện lên không chỉ với sự cam chịu mà còn với vẻ đẹp của lòng dũng cảm, tình mẫu tử và khát vọng sống. Khi bị dồn đến đường cùng, chị dám chống lại cường quyền để bảo vệ chồng. Qua tác phẩm, độc giả không chỉ cảm thương số phận của người nông dân mà còn được truyền cảm hứng về nghị lực và ý chí phản kháng trước áp bức.

Hay trong “Lão Hạc” của Nam Cao, ta bắt gặp một con người nghèo khổ đến cùng cực nhưng vẫn giữ gìn được phẩm chất lương thiện. Cái chết của lão Hạc là một cái chết tự trọng, để không trở thành gánh nặng cho con. Tác phẩm làm dấy lên trong lòng người đọc sự kính trọng và niềm tin rằng con người, dù trong nghịch cảnh, vẫn có thể sống tử tế.

Tất cả những tác phẩm ấy đều có điểm chung: gợi lên những cảm xúc nhân văn, khơi dậy tình yêu thương, khát vọng sống, sự đồng cảm và dũng khí con người. Đó là những tác phẩm vượt khỏi giới hạn kỹ thuật nghệ thuật thông thường, để trở thành tiếng nói của tâm hồn và nhân cách.

Từ những dẫn chứng trên, có thể khẳng định rằng một tác phẩm văn học thật sự có giá trị không chỉ ở ngôn ngữ, cốt truyện hay cấu trúc, mà quan trọng hơn cả là ở năng lực nâng cao tinh thần, gợi mở những xúc cảm nhân đạo trong lòng độc giả. Một nhà văn chân chính không chỉ là người ghi chép hiện thực, mà là người chạm vào trái tim người đọc và truyền cảm hứng sống tốt đẹp hơn.