Phân tích nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân để làm rõ tình yêu làng, tình yêu đất nước của người nông dân trong kháng chiến.

Kim Lân là nhà văn chuyên viết truyện ngắn hiện đại Việt Nam. Với vốn am hiểu sâu sắc và gắn bó với nông thôn và người nông dân nên truyện của ông thường xoay quanh những nếp sinh hoạt, cảnh ngộ, phong tục truyền thống của người nông dân Bắc Bộ. Nguyên Hồng nhận xét: Kim Lân là nhà văn một lòng đi về với "đất" với "người" với "thuần hậu nguyên thuỷ" của cuộc sống nông thôn. Truyện ngắn "Làng" (1948) là một minh chứng tiêu biểu cho lời nhận xét đó của Nguyên Hồng. Bằng việc khai thác đề tài tình yêu làng, lòng yêu nước, tinh thần kháng chiến của người nông dân phải rời làng đi tản cư qua nhân vật ông Hai, Kim Lân đã xây dựng thành công tình huống truyện độc đáo, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sinh động bằng một thứ ngôn ngữ mang đậm chất khẩu ngữ và lời ăn tiếng nói hằng ngày của người nông dân.

Trước hết, ta thấy nổi bật lên ở ông Hai là tình yêu làng tha thiết, sâu nặng. Cái làng Chợ Dầu ấy là nơi chôn rau cắt rốn của ông. Vì vậy, ông luôn tự hào, hãnh diện về làng của mình. Ở nơi tản cư, lúc nào ông cũng khoe về cái làng của ông. Mỗi lần kể là mỗi lần ông nuôi dưỡng niềm mong ước trở về làng. Có biết bao thay đổi trong lòng ông, tất cả đều bắt nguồn từ tình yêu làng.

Khi nghe tin làng theo Tây, ông Hai "cổ nghẹn đắng lại, da mặt tê rân", "ông lặng đi tưởng như không thở được" lảng tránh khỏi đám đông. "Cố không để ai nhìn thấy ông, ông cúi gằm mặt xuống mà đi". Về đến nhà, ông nằm vật ra giường rồi tủi thân nhìn lũ con "nước mắt ông cứ dàn ra". Những câu văn diễn tả rất cụ thể, sinh động diễn biến tâm trạng bi kịch nội tâm của ông Hai. Nỗi tủi hổ của người cán bộ lão thành khiến ông xấu hổ với các con vì các con ông đã "sắp được làm người kháng chiến mà lại có ông bố bán nước kềnh". Lúc nào ông cũng bị ám ảnh bởi mặc cảm là kẻ phản bội. Suốt mấy ngày hôm sau, ông chỉ "nằm rũ ở trên giường, không nói gì", "quanh quẩn trong cái gian nhà chật chội mà nghe ngóng", lúc nào cũng nơm nớp lo âu. Trạng thái tâm lí này của ông Hai thật nặng nề, khó chịu, dễ hiểu vì ông luôn yêu làng, gắn bó với làng. Tình yêu làng của ông giờ đây lại không được trọn vẹn, ông lại trở thành kẻ phản bội khi làng theo Tây. Tâm trạng dằn vặt, bế tắc của ông Hai được thể hiện qua hành động và dáng vẻ bên ngoài. Ông to tiếng gắt gỏng với vợ, nằm vẩn vơ nghĩ vẩn vơ, nơm nớp lo âu, lúc nào cũng phấp phỏng, bẽ bàng, chua xót. Thậm chí ông không dám nhắc tới, phải gọi tên cái chuyện phản bội là "chuyện ấy". Ông sợ nó như sợ một kẻ thù vừa đáng ghét, vừa đáng sợ. Khi cùng đường, ông "chợt nghĩ có nên quay về làng hay không". Nhưng lập tức phản đối ngay: "Về làm gì cái làng ấy nữa. Chúng nó theo Tây cả rồi, về làng tức từ bỏ kháng chiến". Phải là người gắn bó với làng lắm mới thấy xót xa, tủi hổ khi làng theo Tây. Trái tim hướng về kháng chiến, trung thành với cách mạng, ủng hộ cụ Hồ của ông Hai thật đáng quý. Đó là biểu hiện cao nhất của tình yêu làng trong ông Hai.

Đến khi ông chủ tịch lên cải chính cái tin làng Chợ Dầu theo giặc, ông Hai như được hồi sinh. Ông "tươi vui, rạng rỡ hẳn lên, mồm bỏm bẻm nhai trầu, cặp mắt hung hung đỏ, hấp háy". Ông mua quà cho lũ con, loan báo tin làng không theo giặc, nhà ông bị Tây đốt nhẵn. Cái nhà ông bị Tây đốt nhẵn là minh chứng hùng hồn rằng làng ông không theo giặc. Trong lòng ông không có chỗ nào dành cho sự tiếc rẻ, dù là về vật chất. Thái độ dứt khoát, rạch ròi ấy của ông rất đáng trân trọng. Lòng yêu nước của ông rộng lớn hơn, bao trùm lên tình yêu làng. Tình cảm của ông vừa rất riêng vừa rất chung, thể hiện quan niệm sống mới mẻ của người dân Việt Nam trong thời kì tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp: Đất nước có giặc, mọi tình cảm riêng rẽ, ích kỉ phải nhường chỗ cho tình yêu Tổ quốc; tình yêu làng cũng không ngoại lệ.

Bằng nghệ thuật sử dụng tình huống truyện độc đáo, ngôn ngữ đặc sắc, Kim Lân đã khắc hoạ sinh động, chân thực, màu sắc tâm lí của nhân vật ông Hai trong những tình huống thử thách gay cấn. Qua đó, nhà văn làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân Việt Nam nói chung và nhân vật ông Hai nói riêng: Yêu làng, yêu nước, gắn bó với kháng chiến, với cách mạng. Hình ảnh ông Hai trở thành biểu tượng đẹp cho người nông dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp.