Nguyễn Du là một đại thi hào dân tộc Việt Nam, danh nhân văn hóa thế giới. Truyện Kiều là tập thơ Nôm xuất sắc nhất của ông, bài thơ được viết dựa trên cuốn tiểu thuyết Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, tên gốc là Kim Vân Kiều truyện. Tác phẩm gồm 3254 câu thơ lục bát, là kiệt tác số một của nền thơ ca cổ điển Việt Nam.
Đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" nằm ở phần thứ hai "Gia biến và lưu lạc". Đoạn trích đã khắc họa tâm trạng của Thúy Kiều trong hoàn cảnh bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích, đồng thời dự báo những sóng gió phía trước mà Kiều phải đối mặt.
Thúy Kiều là một cô gái sinh ra trong gia đình trung lưu lương thiện. Cô có nhan sắc xinh đẹp và tài năng hơn người. Trong một buổi du xuân, Kiều đã gặp Kim Trọng, cả hai đem lòng cảm mến nhau rồi thề nguyền, đính ước với nhau. Nhưng ngay sau đó, gia đình Kiều bị vu oan, cha và em trai bị bắt giam. Để chuộc cha, Kiều buộc phải bán mình. Đúng lúc này, Mã Giám Sinh xuất hiện, mua Kiều về mở tiệc mừng, nhưng thực chất là mua bán nàng làm kỹ nữ. Hắn đưa Kiều vào lầu xanh, ép nàng tiếp khách làng chơi. Vì quá đau đớn và tủi nhục, nàng đã tìm đến cái chết. Tú Bà - chủ quán lầu xanh sợ nàng chết đi thì thanh danh cả đời nàng sẽ bị hoen ố nên đã chăm sóc nàng chu đáo, chờ cơ hội ép nàng quay lại tiếp khách. Nhân dịp này, nàng đã gặp được Thúc Sinh - một khách làng chơi hào phóng. Thúc Sinh thương yêu và chiều chuộng Kiều, cứu nàng thoát khỏi cảnh đời kỹ nữ. Nhưng bao nhiêu niềm vui cũng chẳng được bao lâu, vợ cả Thúc Sinh là Hoạn Thư ghen tuông, độc ác đã bày mưu bắt cóc Kiều đưa về Vô Tích để đánh ghen. Một lần nữa Kiều lại rơi vào tay Mã Giám Sinh.
Hắn đưa Kiều vào lầu xanh lần thứ hai, nàng uất ức tự tử nhưng không thành, vì nghĩa cũ ơn sâu, tú bà đành phép đưa nàng ra sống riêng ở lầu Ngưng Bích, đợi xem sự thể rồi sẽ liệu.
Trong hoàn cảnh ấy, Thúy Kiều đã nhớ tới Kim Trọng, nhớ tới đêm thề nguyền và nghĩ chàng vẫn chưa biết tin mình đã cứu tích anh em, bán mình chuộc cha, đang mong ngóng tin tức của mình. Nàng đau đớn xót xa vì mối tình đầu tiên đã lỡ dở, giờ đây có lẽ Kim Trọng đã cưới vợ, tưởng nàng đã chết nên sẽ đi bước nữa. Nghĩ vậy, Kiều càng buồn bã, đau đớn, xót xa.
Nàng nhớ tới cha mẹ, thương cha mẹ ngày đêm ngóng tin con, nhìn cha già yếu, sức khỏe không tốt còn mẹ thì không có ai chăm sóc. Không biết ai sẽ quạt nồng ấp lạnh cho cha mẹ trong mùa đông lạnh lẽo sắp tới.
Sau khi nhớ tới người yêu và cha mẹ, Thúy Kiều cảm thấy xót xa cho thân phận của chính bản thân mình. Nàng đã trải qua bao nhiêu giông bão, từ một cô gái trinh trắng, hiền lành sống trong cảnh êm đềm, giờ đây nàng trở thành món hàng để người ta mặc sức cân đo đong đếm, chà đạp. Nàng đau đớn, xót xa cho thân phận hoa tàn hoa rụng, bị vùi dập giữa dòng nước đục.
Cuối cùng, Thúy Kiều cảm thấy xót xa cho số phận chung của tất cả những người phụ nữ trong xã hội xưa. Họ đều là những người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, đáng lẽ họ sẽ được hưởng cuộc sống hạnh phúc, ấm no. Thế nhưng, xã hội phong kiến bất công đã đẩy họ xuống đáy vực thẳm, khiến họ phải chịu nhiều bất công, ngang trái.
Như vậy, đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" đã thể hiện rõ nét nỗi đau và sự hy sinh của Thúy Kiều. Đồng thời, qua đoạn trích, Nguyễn Du cũng muốn tố cáo xã hội phong kiến bất công, tàn bạo đã chà đạp lên quyền sống của con người, đặc biệt là người phụ nữ.