Phân tử MHC-I và phân tử MHC-II (phức hợp hòa hợp mô chính) đóng vai trò chủ chốt trong việc trình diện kháng nguyên. Hãy nêu sự khác biệt giữa hai phân tử này về nguồn gốc, chức năng, cơ chế và các hệ...

Dưới đây là sự khác biệt cơ bản giữa phân tử MHC-I và MHC-II về nguồn gốc, chức năng, cơ chế trình diện kháng nguyên và hệ quả hoạt động trong đáp ứng miễn dịch: 1. Nguồn gốc & Phân bố - MHC-I • Biểu hiện trên hầu hết các tế bào nhân chuẩn (tế bào mô, tế bào nội mô, tế bào lympho…) • Mang peptid có nguồn gốc nội bào (endogenous) – chủ yếu là protein tổng hợp trong tế bào (virus nội bào, protein bất thường, đột biến). - MHC-II • Chỉ biểu hiện trên các tế bào trình diện kháng nguyên chuyên biệt (APC): đại thực bào (macrophage), tế bào đuôi gai (dendritic cell), tế bào B… • Mang peptid có nguồn gốc ngoại bào (exogenous) – protein lạ bên ngoài được thực bào, nội bào hóa rồi xử lý. 2. Chức năng chính - MHC-I • Trình diện kháng nguyên cho tế bào T CD8+ (cytotoxic T lymphocyte – CTL) • Kích hoạt CTL nhận diện và tiêu diệt chính tế bào mang kháng nguyên (tiêu diệt tế bào nhiễm virus, tế bào ung thư…). - MHC-II • Trình diện kháng nguyên cho tế bào T CD4+ (helper T cell) • Kích hoạt tế bào T CD4+ tiết cytokine, điều phối: trợ giúp lympho B tạo kháng thể, hoạt hóa đại thực bào, tăng cường đáp ứng miễn dịch thể dịch và tế bào. 3. Cơ chế trình diện kháng nguyên - MHC-I 1. Protein nội bào bị thoái hóa qua proteasome → tạo peptid ngắn (~8–10 aa) 2. Peptid được vận chuyển vào lưới nội chất (ER) nhờ kênh TAP 3. Ở ER, peptid ghép vào rãnh MHC-I cùng với các chaperone (calnexin, calreticulin…) → Phức hợp peptid–MHC-I ổn định 4. Vận chuyển qua Golgi ra mặt tế bào - MHC-II 1. APC thực bào hoặc nội thực bào protein ngoại bào → túi nội bào (endosome/lysosome) 2. MHC-II ở ER liên kết invariant chain (Ii) để chặn rãnh bắt peptid → di chuyển ra ngoại bào trong túi vận chuyển 3. Trong endosome: Ii bị cắt, còn CLIP giữ rãnh → HLA-DM (hoặc H2-DM ở chuột) thay CLIP bằng peptid ngoại bào (13–25 aa) 4. Phức hợp peptid–MHC-II đến bề mặt APC để trình diện. 4. Hệ quả hoạt động trong đáp ứng miễn dịch - MHC-I → CD8+ CTL • Tiết perforin, granzymes → tiêu diệt tế bào đích qua đường apoptosis • Quan trọng trong chống virus nội bào, ung thư, tế bào ghép dị. - MHC-II → CD4+ Th • Th1: tiết IFN-γ, IL-2 → kích hoạt đại thực bào, CTL, hướng đáp ứng tế bào • Th2: tiết IL-4, IL-5, IL-13 → kích thích lympho B tạo kháng thể, đáp ứng thể dịch • Điều phối tổng thể: bảo vệ chống tác nhân ngoại bào, ký sinh trùng, nấm, vi khuẩn. Tóm lại, MHC-I và MHC-II phối hợp chặt chẽ để nhận diện và loại bỏ tác nhân lạ ở cả thể nội bào và ngoại bào, thông qua hai nhánh đáp ứng miễn dịch tế bào (CTL) và thể dịch (kháng thể).