Kim Lân là nhà văn chuyên viết truyện ngắn về nông thôn và cuộc sống của những người nông dân. Truyện ngắn "Làng" được ông viết năm 1984 thời kì đầu cho cuộc kháng chiến chống Pháp. Trong truyện ngắn này, ông đã xây dựng thành công nhân vật ông Hai - một con người giàu lòng yêu thương gắn bó với quê hương đất nước. Đặc biệt, qua nhân vật ông Hai, chúng ta thấy được tình yêu làng, lòng yêu nước, tinh thần kháng chiến của người nông dân trong thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp.
Truyện tập trung kể về ông Hai - một người nông dân làng chợ Dầu. Vì chiến tranh, ông phải xa làng, rời quê hương đến nơi khác sinh sống. Tuy xa quê, nhưng lúc nào ông cũng nhớ làng của mình, tự hào về làng của mình, kể cho mọi người nghe về làng của mình. Khi ông nghe tin đồn làng ông theo giặc làm việt gian, ông đã vô cùng đau khổ, cảm thấy xấu hổ vì làng mình đã theo giặc. Về nhà, ông nằm vật ra giường, buồn bã, bực bội, không dám đi đâu. Suốt mấy ngày liền, ông chẳng dám bước chân ra ngoài, cứ ru rú trong nhà. Lúc nào ông cũng nghĩ đến làng của mình, dù chưa có lệnh đuổi người làng chợ Dầu khỏi nơi tản cư nhưng ông lo sợ sẽ bị bà chủ nhà đuổi đi. Ông căm ghét bọn phản bội làng, ông mang nỗi nhục nhã, uất ức bởi cái làng của ông đã theo giặc. Nhưng sau đó, ông nghe tin cải chính rằng làng ông không theo giặc, mà vẫn anh dũng kháng chiến chống giặc, lòng ông bỗng vui vẻ trở lại. Ông lại muốn về lại ngôi làng của mình, tiếp tục tham gia góp sức vào công cuộc kháng chiến.
Ông Hai là một người nông dân có tình yêu làng sâu sắc. Trước Cách mạng tháng Tám, mỗi khi có khách đến chơi, ông đều khoe về cái làng của mình, khoe về đình chùa, ngói mái rầm rực, khoe về những ngõ đá xanh sạch sẽ. Ông còn tự hào về hai cái bể bơi, chiếc cổng làng, tất cả đều là những thứ mà ông trân trọng, giữ gìn. Đó chính là niềm tự hào của ông về làng của mình. Sau cách mạng, ông vẫn luôn tự hào về làng của mình, nhưng ông khoe về những thành tích trong cuộc kháng chiến, khoe về những ngày khởi nghĩa dồn dập, những buổi tập quân sự có già trẻ gái trai nhiệt tình tham gia. Ông còn khoe cả cái phòng thông tin tuyên truyền sáng sủa, rộng rãi nhất vùng, chòi phát thanh cao bằng ngọn tre, chiều chiều loa gọi cả làng đều nghe thấy. Đây chính là biểu hiện của tình yêu làng trong thời kì đầu kháng chiến.
Khi xa quê, ông nhớ làng da diết, đôi khi thèm được về thăm lại làng. Nhưng vì hoàn cảnh, ông buộc phải nén lại nỗi nhớ ấy để cùng gia đình đi tản cư. Xa quê, ông vẫn luôn dõi theo, lắng nghe tin tức về làng của mình. Khi nghe tin làng mình theo giặc, ông đã vô cùng đau đớn, tủi hổ. Những ngày sau, ông chẳng dám đi đâu, chỉ quanh quẩn ở nhà, thủ thỉ cùng đứa con thơ. Tâm trạng ông buồn bã, u ám, ông sợ hãi khi nghĩ đến việc làng mình theo giặc, ông xấu hổ vì niềm tự hào bấy lâu nay của mình giờ lại quay sang phản bội kháng chiến, phản bội Bác Hồ. Có lúc ông thầm trách bác Hồ, trách mình rồi lại tự an ủi để nguôi đi nỗi đau đớn đang giày xé trong lòng. Niềm tin vào Đảng, vào Bác Hồ giúp ông vượt qua được giai đoạn khó khăn ấy, dù đau đớn nhưng ông vẫn quả quyết "Làng thì yêu thật đấy, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù". Đến khi nghe tin cải chính, ông mới thở phào nhẹ nhõm, ông sung sướng đi khoe với mọi người, đi khoe với hàng xóm về cái làng của mình. Ông còn sung sướng mua quà bánh phát cho các con.
Qua nhân vật ông Hai, chúng ta thấy được tình yêu làng, lòng yêu nước của người nông dân chất phác, hồn hậu. Bằng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, Kim Lân đã khắc họa nên một hình tượng nhân vật tiêu biểu cho người nông dân Việt Nam thời kì đầu kháng chiến.
Tóm lại, truyện ngắn "Làng" của nhà văn Kim Lân đã diễn tả rất cụ thể diễn biến tâm trạng nhân vật ông Hai từ khi nghe tin làng chợ Dầu theo giặc đến khi biết tin cải chính. Qua diễn biến tâm trạng ấy, ta thấy được một tình yêu làng yêu nước tha thiết gắn với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của nhân vật ông Hai. Nhân vật ông Hai trở thành người nông dân đáng yêu, đáng quý và đáng trân trọng hơn bao giờ hết.