1. Truyện ngắn là một thể loại văn học tự sự cỡ nhỏ, thường kể về một biến cố, một hành động, một trạng thái nào đó trong cuộc đời nhân vật chính. Truyện ngắn có dung lượng ngắn gọn, súc tích, thường chỉ từ vài dòng đến vài chục trang. Đặc trưng của truyện ngắn là tính cô đọng, hàm súc, giàu ý nghĩa biểu tượng.
2. Tiểu thuyết là một thể loại văn học tự sự dài hơi, phản ánh toàn diện cuộc sống xã hội, con người trong một thời kỳ lịch sử nhất định. Tiểu thuyết có dung lượng lớn, phức tạp về cấu trúc, đa dạng về nhân vật, nhiều tuyến truyện đan xen. Đặc trưng của tiểu thuyết là tính rộng lớn, chi tiết, giàu chất liệu thực tế.
3. Trong truyện ngắn, yếu tố quan trọng nhất để truyền tải nội dung tư tưởng là tình huống truyện. Tình huống truyện là hoàn cảnh đặc biệt, bất ngờ, éo le, nghịch lý… mà nhân vật chính gặp phải, tạo nên bước ngoặt trong cuộc đời họ hoặc bộc lộ rõ nét tính cách, phẩm chất của nhân vật. Thông qua tình huống truyện, tác giả muốn gửi gắm thông điệp, bài học sâu sắc về cuộc sống, con người. Ví dụ: Trong "Lão Hạc" của Nam Cao, tình huống lão Hạc bán chó đã làm nổi bật lên phẩm chất cao đẹp của ông lão nghèo khổ nhưng giàu lòng tự trọng.
4. Tình huống truyện đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tạo nên sức hấp dẫn cho truyện ngắn. Nó giúp tác giả dẫn dắt câu chuyện, tạo ra những bất ngờ, kịch tính, đồng thời khơi gợi suy ngẫm, cảm xúc cho người đọc.
5. Một số yếu tố nghệ thuật thường thấy trong truyện ngắn:
- Ngôn ngữ: Ngôn ngữ truyện ngắn cần ngắn gọn, súc tích, giàu hình ảnh, âm thanh, nhịp điệu.
- Cốt truyện: Cốt truyện truyện ngắn cần đơn giản, dễ hiểu nhưng vẫn phải hấp dẫn, lôi cuốn.
- Nhân vật: Nhân vật truyện ngắn cần được khắc họa rõ nét, sinh động, có cá tính riêng.
- Miêu tả: Miêu tả trong truyện ngắn cần tinh tế, chọn lọc, tập trung vào những chi tiết tiêu biểu.
- Biểu cảm: Biểu cảm trong truyện ngắn cần chân thật, gần gũi với đời sống.
6. Chủ đề và thông điệp trong một truyện ngắn thường được thể hiện thông qua các yếu tố sau:
- Nội dung: Nội dung truyện ngắn phản ánh hiện thực cuộc sống, con người, đặt ra vấn đề xã hội, đạo đức, tâm lý...
- Hình thức: Hình thức truyện ngắn thể hiện qua ngôn ngữ, cốt truyện, nhân vật, miêu tả, biểu cảm…
- Ý nghĩa: Ý nghĩa truyện ngắn là thông điệp, bài học mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc.