Vì sao hoa sim thường xuất hiện trong thơ ca Việt Nam?

Hoa sim (Myrica rubra) tuy là loài dại, nở rộ ở những vùng đồi hoang, sườn núi ven biển Trung–Nam bộ nhưng đã đi vào thơ ca Việt Nam và trở thành một hình ảnh gợi cảm, gợi tình, gợi nhớ rất đỗi quen thuộc. Có thể tóm tắt “bí quyết” khiến sim thường xuất hiện trong thi ca Việt qua các khía cạnh sau: 1. Màu tím man mác, gợi buồn – Màu hoa sim vừa tươi tắn vừa đượm buồn, rất hợp để mô tả tâm trạng sầu nhớ, man mác, nhất là khi thi nhân muốn bày tỏ những nỗi niềm xa cách, khắc khoải. – Trong ngôn ngữ biểu tượng, tím còn liên tưởng đến thủy chung, son sắc. 2. Thời điểm nở hoa đậm chất “mùa xưa” – Sim thường nở vào cuối xuân, đầu hạ (khoảng tháng 3–5 âm lịch), trùng với lúc nắng gắt, sông suối cạn, cỏ cây lặng im… Khung cảnh ấy dễ gợi cảm giác hoài niệm, hụt hẫng. – Người xưa thường dùng hình ảnh sim để đánh dấu thời điểm, vừa có chất thơ, vừa có nhịp điệu mùa vụ. 3. Cây dại, bản địa, gần gũi với đồng quê – Sim mọc hoang ở bờ ruộng, bìa rừng, sườn núi ven biển, là một trong những “đặc sản” thiên nhiên rất đỗi Việt Nam. – Hình ảnh sim xuất hiện là cách nhà thơ đưa người đọc về với làng mạc, lũy tre, mái tranh, khói bếp; hé mở không khí đồng quê chân chất, đạm bạc. 4. Biểu tượng của niềm thương, nỗi nhớ và cả kháng chiến – Ở vùng biên cương Trung – Nam Trung Bộ, sim tím gắn với hình ảnh lính trẻ, bước chân hành quân, lửa chiến trận… Nhiều bài thơ thời kháng chiến dùng “sim tím” để nhắc tới người đã khuất, khơi dậy tinh thần kiên cường, bất khuất. – Trong tình ca dân gian (dân ca Quảng Bình, Quảng Trị…), sim còn là biểu tượng của tình yêu son sắt, đôi lứa thủy chung. 5. Dễ kết hợp với các hình ảnh thiên nhiên khác – “Trăng lơ đãng”, “sóng biếc”, “gió heo may”, “ruộng khô cạn”… đều rất dễ kết hợp với “màu tím sim” để tạo nên các bức tranh thiên nhiên buồn man mác, thâm trầm. – Nhờ vậy, sim trở thành “mồi thơ” để mở ra loạt liên tưởng giàu cảm xúc. Ví dụ trong thơ Hữu Loan (trong “Màu tím hoa sim”), hình ảnh sim tím ở biên giới Quảng Bình được ghi lại cùng với tiếng gà trưa vang vọng, hương rơm nồng nàn, khiến bao thế hệ người đọc thổn thức, nhớ về một thời chiến trường, về nỗi thương người thương nhớ. Hay trong các bài dân ca Quảng Bình, Quảng Trị, sim tím vừa là lời thầm thì của cô gái mới lớn, vừa là nhịp rung của cánh đồng heo hút gió. Tóm lại, hoa sim được ưa chuộng trong thơ ca Việt Nam bởi hình ảnh đẹp, gợi cảm xúc đa chiều (buồn- nhớ- thương- trân trọng), lại hết sức đặc trưng cho thiên nhiên và tâm hồn người Việt.