19. Em hãy phân tích các hình ảnh thơ và cảm xúc chủ đạo trong bài “Chiều tối” của Hồ Chí Minh để thấy được sự chuyển biến từ bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng đến hình ảnh con người lao động và tinh thầ...

Hồ Chí Minh không chỉ được biết đến với vai trò một nhà lãnh tụ vĩ đại mà còn là một nhà thơ nhà văn lớn của dân tộc. Một trong những bài thơ rất nổi tiếng của Người là “Mộ”-“Chiều tối”. Tác phẩm có hoàn cảnh ra đời hết sức đặc biệt, đó là khi Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ. Tuy bị đọa đày cả về thể xác lẫn tinh thần, nhưng bằng tất cả ý chí và nghị lực, Người vẫn giữ được phong thái ung dung tự tại vốn có, thậm chí trong thơ của Người còn ẩn chứa khát vọng tự do, khát vọng trở về quê hương đất nước.
Bài thơ được sáng tác bằng chữ Hán và từng là lời mở đầu của tập Nhật kí trong tù. Mở đầu tác phẩm là bức tranh thiên nhiên chiều tối nơi thôn dã:
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”
Dịch:
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây lơ lửng giữu tầng không.”
Bức tranh chiều tối đã được gợi lên thông qua hai hình ảnh: cánh chim và chòm mây. Cánh chim vốn là thi liệu quen thuộc trong thơ xưa như Nguyễn Du từng viết:
“Chim hôm thoi thót về rừng”
Hay trong thơ của bà Huyện Thanh Quan:
“Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi”
Cánh chim trong thơ của Hồ Chí Minh lại xuất hiện trong hoàn cảnh khác hẳn. Đó là buổi chiều muộn, ánh nắng dần tắt, màn đêm đang dần bao phủ khắp không gian, thời khắc này cũng là lúc người ta kết thúc công việc mà trở về nhà. Cánh chim sau một ngày kiếm ăn vất vả cũng đã bay về tổ của mình để nghỉ ngơi. Từ “cô” đã diễn tả thành công sự cô đơn, lẻ loi của chòm mây trên nền trời rộng lớn mênh mông. Hai từ láy “mạn mạn” càng nhấn mạnh hơn nữa vào trạng thái lơ lửng, trì hoãn trong những giây phút cuối cùng của khoảng khắc chiều tàn. Nhìn chung, hai câu thơ không chỉ miêu tả được sự vận hành của thiên nhiên mà còn bộc lộ được nỗi buồn man mác, sự cô đơn, lẻ loi của người tù đang xa xứ.
Đến hai câu thơ tiếp theo, góc nhìn của nhà thơ đã thay đổi, không còn ngắm nhìn cảnh vật từ xa mà Bác đã trực tiếp xây dựng hình ảnh con người trong bức tranh:
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”
Dịch:
“Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng.”
Giữa khung cảnh hoang vắng của núi rừng, xuất hiện thêm bóng dáng nhỏ nhoi của cô gái đang miệt mài với công việc xay ngô. Từ “ma bao túc” lặp lại ở cuối câu thơ thứ nhất và đặt cạnh “bao túc ma hoàn…” đã tạo nên cái vòng quay của cối xay ngô, gợi ra sự vất vả, nhọc nhằn của người phụ nữ. Tuy vậy, nhờ có cái nhìn của người tù đã khiến cho bức tranh bình dị có thêm sức sống. Đặc biệt là hình ảnh “lô dĩ hồng” xuất hiện như một nét chấm phá, xua tan đi bóng đêm mịt mùng bao phủ những câu thơ trước đó. “Lô dĩ hồng” không chỉ đơn thuần là hình ảnh của lò than đỏ rực mà nó còn là biểu tượng cho ngọn lửa của nhiệt huyết, của tinh thần lạc quan, của khát khao đang bùng cháy trong lòng của người chiến sĩ cách mạng.
Như vậy, bài thơ Chiều tối đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên cùng với hình ảnh con người thật đẹp đẽ. Đồng thời, bài thơ còn thể hiện được tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm tin bất diệt vào tương lai tươi sáng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.