Nguyễn Minh Châu là một cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông luôn trăn trở về sứ mệnh của người nghệ sĩ trong cuộc đời và khả năng của văn chương trong việc hoàn thiện nhân cách con người. Truyện ngắn “Bức tranh” rút trong tập Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành được Nguyễn Minh Châu sáng tác sau chiến tranh. Tác phẩm ra đời trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Qua hình tượng người họa sĩ, tác giả đặt vấn đề về vai trò và trách nhiệm của người nghệ sĩ trong xã hội mới.
Truyện ngắn Bức tranh kể về cuộc gặp gỡ giữa người hoạ sĩ và anh chiến sĩ. Trong giây phút tình cờ, người hoạ sĩ đã ghi lại chân dung anh chiến sĩ. Nhưng dưới ngòi bút của người nghệ sĩ ấy, anh chiến sĩ bình thường trở thành người anh hùng lí tưởng. Khi bức tranh được trưng bày, người hoạ sĩ rất hãnh diện với tác phẩm của mình. Anh chiến sĩ tìm đến người hoạ sĩ và nhờ anh ta vẽ giúp bức chân dung của một người khác. Đến khi nhận được bức tranh, người hoạ sĩ ngỡ ngàng vì dưới ngòi bút của mình, anh chiến sĩ không còn là người anh hùng lí tưởng nữa. Bức tranh ấy giống y như một người bình thường. Bức tranh ấy giống y như một người bình thường.
Qua câu chuyện, chúng ta có thể thấy được sự phức tạp của nghệ thuật và vai trò của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ cần phải có trách nhiệm với tác phẩm của mình, không được tô vẽ, phóng đại hay bóp méo sự thật. Họ cũng cần phải có lòng nhân ái, biết đồng cảm với nỗi đau của người khác.
Trước hết, người hoạ sĩ là một người nghệ sĩ tài năng, có tâm huyết với nghề nghiệp. Anh đã từng mơ ước vẽ được một bức tranh kiệt tác. Khi bắt gặp anh chiến sĩ trên đỉnh Yên Tử, anh đã dồn hết tâm huyết để ghi lại chân dung của anh. Dưới ngòi bút của người nghệ sĩ ấy, anh chiến sĩ trở thành người anh hùng lí tưởng, mang vẻ đẹp kiên cường, bất khuất.
Tuy nhiên, người hoạ sĩ cũng là một người nghệ sĩ có lương tâm. Sau khi bức tranh được trưng bày, anh cảm thấy day dứt, dằn vặt vì đã lừa dối anh chiến sĩ. Anh nhận ra rằng mình đã vô trách nhiệm khi chỉ vẽ nên những gì đẹp đẽ, hào nhoáng bên ngoài mà quên đi phần tâm hồn sâu thẳm bên trong con người. Điều này thể hiện qua việc anh đã sửa chữa bức tranh, khiến nó trở nên giống với con người thật của anh chiến sĩ hơn.
Người hoạ sĩ còn là một người nghệ sĩ có trách nhiệm với xã hội. Anh nhận thức được rằng nghệ thuật không chỉ đơn thuần là việc tạo ra những sản phẩm đẹp đẽ mà còn phải phục vụ cho lợi ích của nhân dân. Anh đã sửa chữa bức tranh theo đúng nguyện vọng của anh chiến sĩ, dù điều đó khiến anh phải chịu nhiều thiệt thòi.
Ngoài ra, người hoạ sĩ còn là một người nghệ sĩ có lòng nhân ái, biết đồng cảm với nỗi đau của người khác. Anh đã cảm thông với hoàn cảnh khó khăn của anh chiến sĩ, muốn giúp đỡ anh ta bằng cách vẽ bức tranh theo đúng nguyện vọng của anh.
Như vậy, qua nhân vật người hoạ sĩ, Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm những thông điệp sâu sắc về vai trò và trách nhiệm của người nghệ sĩ trong xã hội mới. Nghệ thuật không chỉ đơn thuần là việc tạo ra những sản phẩm đẹp đẽ mà còn phải phục vụ cho lợi ích của nhân dân. Người nghệ sĩ cần có lương tâm, trách nhiệm và lòng nhân ái để tạo ra những tác phẩm có giá trị đích thực.