Phân tích tư tưởng nhân đạo trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao. Từ tác phẩm, liên hệ với một tác phẩm khác cùng viết về số phận người nông dân để thấy rõ điểm chung và sáng tạo riêng của tác giả.

mtuyt.౨ৎ

Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945. Ông có biệt tài đi sâu vào những ngõ ngách thầm kín của tâm hồn con người, đặc biệt là những người nông dân nghèo khổ. Truyện ngắn "Lão Hạc" là minh chứng tiêu biểu cho ngòi bút nhân đạo sâu sắc của ông. Tác phẩm không chỉ phản ánh chân thực số phận cơ cực của người nông dân trước Cách mạng mà còn cất lên tiếng nói thương yêu, trân trọng và bảo vệ phẩm giá con người.

Trước hết, tư tưởng nhân đạo trong "Lão Hạc" thể hiện ở sự cảm thông sâu sắc với cuộc sống khổ cực, bế tắc của người nông dân. Lão Hạc vốn là một nông dân hiền lành, chăm chỉ, nhưng cuộc đời lại quá nhiều bất hạnh: vợ mất sớm, con trai vì nghèo mà bỏ đi đồn điền cao su, một mình lão côi cút với con chó Vàng làm bầu bạn. Cái nghèo đeo bám khiến lão phải “chắt bóp từng hào”, đến nỗi bữa ăn chỉ có “một củ khoai, một sung luộc, vài củ ráy”. Thân phận nhỏ bé, lay lắt trong đói nghèo của lão Hạc tiêu biểu cho nỗi thống khổ chung của người nông dân dưới chế độ thực dân nửa phong kiến. Bằng giọng điệu đầy xót thương, Nam Cao đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh xã hội về bi kịch của những con người bị bỏ rơi bên lề cuộc đời.

Không chỉ cảm thông, Nam Cao còn ngợi ca và trân trọng phẩm chất tốt đẹp của người nông dân. Dù nghèo khổ, lão Hạc vẫn sống nhân hậu, giàu tình thương và tự trọng. Lão dành tình cảm sâu nặng cho con trai, sẵn sàng hy sinh tất cả để giữ lại mảnh vườn làm của hồi môn. Lão yêu thương con chó Vàng như một người thân, đến khi buộc phải bán nó, lão đau đớn, dằn vặt, khóc như mất đi ruột thịt. Đặc biệt, trong cảnh túng quẫn cùng đường, lão chọn cái chết dữ dội, thê thảm bằng bả chó để giữ trọn vẹn mảnh đất cho con, để không trở thành gánh nặng cho hàng xóm. Ẩn sâu trong cái chết ấy là sự kiêu hãnh, lòng tự trọng và đức hi sinh cao cả của một con người nghèo khổ nhưng nhân cách không hề nghèo nàn.

Tư tưởng nhân đạo trong tác phẩm còn thể hiện ở niềm tin vào phẩm giá, vào sự trong sạch của người nông dân. Qua cái nhìn và lời kể của ông giáo – nhân vật tri thức giàu lòng cảm thông – Nam Cao gửi gắm thông điệp: ngay cả trong những kiếp người nhỏ bé, tưởng chừng tầm thường, vẫn tỏa sáng những vẻ đẹp nhân bản. Đó cũng là thái độ bênh vực quyền sống, quyền được tôn trọng của con người mà nhà văn kiên trì theo đuổi trong sáng tác của mình.

Từ "Lão Hạc", có thể liên hệ với *Vợ nhặt* của Kim Lân – một tác phẩm cũng viết về số phận người nông dân trong cảnh đói nghèo. Cả hai tác phẩm đều thống nhất ở tinh thần nhân đạo: xót thương sâu sắc cho số phận con người và ca ngợi vẻ đẹp tình thương, phẩm giá trong nghịch cảnh. Tuy nhiên, ở sự sáng tạo riêng, Nam Cao tập trung khắc họa bi kịch cá nhân của một con người cùng quẫn, qua đó tô đậm phẩm giá bất khuất của lão Hạc; còn Kim Lân thiên về phát hiện ánh sáng hi vọng và khát vọng sống ở những con người bên bờ cái chết, thể hiện rõ hơn niềm tin vào tương lai cách mạng. Chính sự khác biệt này tạo nên dấu ấn riêng của từng tác giả trong việc phản ánh hiện thực và thể hiện nhân đạo.

Tóm lại, "Lão Hạc" là tác phẩm giàu giá trị nhân đạo, cho thấy trái tim nhạy cảm và tấm lòng yêu thương tha thiết của Nam Cao đối với con người. Qua nhân vật lão Hạc, nhà văn đã gửi gắm niềm tin bất diệt vào phẩm chất cao đẹp của người nông dân nghèo. Đặt cạnh "Vợ nhặt" của Kim Lân, ta càng thấy rõ một mẫu số chung của văn học hiện thực giai đoạn 1930 – 1945: đề cao con người trong đau khổ; đồng thời nhận ra phong cách sáng tạo độc đáo của mỗi nhà văn.