Bêlinxki – một nhà phê bình văn học nổi tiếng của nước Nga đã từng nói: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó”. Đây là một ý kiến hoàn toàn đúng đắn bởi lẽ một tác phẩm nghệ thuật đích thực phải mang đậm dấu ấn chủ quan của người nghệ sĩ, phải là nơi họ gửi gắm tâm tư, tình cảm của mình.
Ý kiến của Bêlinxki đã khẳng định vai trò của cảm xúc trong tác phẩm nghệ thuật. “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết” nếu nó chỉ là sự mô phỏng đơn thuần, thiếu đi sự tương tác, cảm xúc của tác giả. Nói cách khác, tác phẩm ấy sẽ trở nên vô hồn, vô cảm, không thể chạm đến trái tim người đọc. Ngược lại, một tác phẩm nghệ thuật đích thực phải là “tiếng thét khổ đau”, “lời ca tụng hân hoan”, “đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó”. Nó phải là nơi tác giả bộc lộ những cảm xúc, suy tư, trăn trở của mình trước cuộc đời. Chỉ khi đó, tác phẩm mới có thể lay động lòng người, neo đậu mãi trong tâm hồn độc giả.
Cảm xúc là yếu tố cốt lõi tạo nên giá trị của một tác phẩm nghệ thuật. Khi tác giả đặt hết tâm huyết, tình cảm của mình vào tác phẩm, tác phẩm ấy sẽ trở nên sâu sắc, lay động lòng người. Nó sẽ giống như một “tiếng thét khổ đau” vang lên giữa cuộc đời đầy bon chen, bất trắc; hoặc là một “lời ca tụng hân hoan” ngợi ca vẻ đẹp của cuộc sống, con người. Đồng thời, tác phẩm còn phải là nơi tác giả gửi gắm những suy tư, trăn trở của mình trước cuộc đời. Đó có thể là những câu hỏi về cuộc sống, về con người, về ý nghĩa của sự tồn tại… Những câu hỏi ấy sẽ khiến người đọc phải suy ngẫm, chiêm nghiệm, từ đó rút ra những bài học quý giá cho bản thân.
Có rất nhiều ví dụ minh họa cho ý kiến của Bêlinxki. Chẳng hạn, trong thơ Nguyễn Du, ta bắt gặp những câu thơ thể hiện nỗi đau đớn, tuyệt vọng của Thúy Kiều khi phải bán mình chuộc cha:
“Cậy em em có chịu lời
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa”
Hai câu thơ này đã thể hiện trọn vẹn nỗi đau đớn, tuyệt vọng của Thúy Kiều khi phải bán mình chuộc cha. Nàng đã phải hạ mình, quỳ xuống van xin em gái cứu mình. Nỗi đau đớn ấy như xé nát tâm can nàng, khiến người đọc không khỏi xót xa, thương cảm. Tuy nhiên, bên cạnh nỗi đau đớn, ta còn thấy được sự trân trọng, thương xót của Thúy Kiều dành cho em gái. Nàng đã sẵn sàng hy sinh cả mạng sống của mình để cứu em gái, điều đó thật đáng trân trọng biết bao!
Như vậy, qua hai câu thơ trên, Nguyễn Du đã thể hiện trọn vẹn nỗi đau khổ của Thúy Kiều. Đồng thời, ông cũng thể hiện sự trân trọng, thương xót của nàng dành cho em gái. Hai câu thơ ấy đã góp phần làm nên giá trị nhân văn, triết lý sâu sắc cho Truyện Kiều.
Tóm lại, ý kiến của Bêlinxki là hoàn toàn đúng đắn. Một tác phẩm nghệ thuật đích thực phải là nơi tác giả gửi gắm những cảm xúc, suy tư của mình. Chỉ khi đó, tác phẩm mới có thể lay động lòng người, neo đậu mãi trong tâm hồn độc giả.