Văn học Việt Nam trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ thời kỳ trung đại đến hiện đại. Mỗi giai đoạn đều có những đặc trưng riêng về quan niệm thẩm mỹ, phản ánh tư tưởng, tình cảm, nhận thức của con người trong từng thời kỳ lịch sử.
1. Văn học trung đại:
* Quan niệm thẩm mỹ: Văn học trung đại chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi hệ thống tư tưởng Nho - Phật - Lão, đề cao đạo đức, luân thường, lễ nghĩa. Quan niệm "chí nam nhi" được coi trọng, con người hướng tới sự thanh tao, thoát tục, coi trọng chữ "nghĩa", "lễ".
* Nội dung: Văn học trung đại tập trung vào các chủ đề như ca ngợi công lao của vua chúa, tôn vinh đạo lý, phê phán cái ác, khẳng định giá trị nhân văn. Các tác phẩm thường mang tính ước lệ, tượng trưng, sử dụng nhiều điển tích, điển cố để thể hiện ý nghĩa sâu xa.
* Nghệ thuật: Nghệ thuật văn học trung đại chú trọng đến hình thức trang nhã, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ,... nhằm tạo nên vẻ đẹp cổ kính, uy nghi.
2. Văn học hiện đại:
* Quan niệm thẩm mỹ: Văn học hiện đại cởi mở hơn, đa dạng hơn, không bị ràng buộc bởi các quy chuẩn đạo đức cứng nhắc. Con người được nhìn nhận với nhiều khía cạnh khác nhau, cả tốt lẫn xấu, cả mạnh mẽ lẫn yếu đuối.
* Nội dung: Văn học hiện đại khai thác nhiều vấn đề xã hội, đời sống cá nhân, tâm lý con người. Các tác phẩm thường đặt ra những câu hỏi về bản chất cuộc sống, về hạnh phúc, về nỗi đau, về sự tồn tại của con người.
* Nghệ thuật: Nghệ thuật văn học hiện đại linh hoạt, sáng tạo, phá bỏ nhiều quy tắc cũ kỹ. Sử dụng ngôn ngữ tự nhiên, gần gũi với đời sống, tạo nên hiệu quả nghệ thuật độc đáo.
Kết luận:
Sự khác biệt về quan niệm thẩm mỹ giữa văn học trung đại và văn học hiện đại phản ánh sự thay đổi trong tư tưởng, nhận thức của con người qua thời gian. Văn học trung đại hướng tới những giá trị truyền thống, đạo đức, còn văn học hiện đại lại khám phá những khía cạnh mới mẻ, phức tạp của cuộc sống. Sự đa dạng và phong phú của văn học Việt Nam chính là kết quả của quá trình phát triển không ngừng nghỉ này.