Dưới đây là một số ví dụ về câu nói hàng ngày sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ:
1. "Con cá đối nằm trong cối đá": Câu này sử dụng lối chơi chữ đồng âm, với "cá đối" và "cối đá" đều mang nghĩa đen nhưng lại tạo ra sự hài hước khi kết hợp chúng với nhau.
2. "Chim khôn kêu tiếng rảnh rang/ Người khôn nói ít hiểu nhiều": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ bằng cách lặp lại từ "khôn", nhấn mạnh vào phẩm chất của con chim và con người.
3. "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "ăn quả" ám chỉ hưởng thụ thành quả lao động, còn "trồng cây" ám chỉ công sức, nỗ lực tạo ra thành quả đó.
4. "Cây ngay không sợ chết đứng": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "cây ngay" ám chỉ người chính trực, ngay thẳng, còn "chết đứng" ám chỉ việc bị oan khuất, bất công.
5. "Thân em như tấm lụa đào/ Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai": Câu ca dao này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "tấm lụa đào" ám chỉ thân phận phụ nữ đẹp đẽ, đáng quý trọng, còn "phất phơ giữa chợ" ám chỉ cuộc sống bấp bênh, không ổn định.
6. "Nước chảy đá mòn": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "nước chảy" ám chỉ thời gian trôi qua, còn "đá mòn" ám chỉ sự kiên trì, bền bỉ.
7. "Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "con ngựa đau" ám chỉ người gặp khó khăn, hoạn nạn, còn "tàu bỏ cỏ" ám chỉ sự lo lắng, quan tâm của mọi người xung quanh.
8. "Trăng quầng trời hạn, trăng tán trời mưa": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "trăng quầng" và "trăng tán" ám chỉ hiện tượng tự nhiên, dự báo thời tiết.
9. "Lên voi xuống chó": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "lên voi" và "xuống chó" ám chỉ sự thay đổi vị thế xã hội, thăng trầm trong cuộc đời.
10. "Miệng nam mô bụng bồ dao găm": Câu tục ngữ này sử dụng lối chơi chữ ẩn dụ, "miệng nam mô" ám chỉ vẻ bề ngoài hiền lành, đạo đức, còn "bụng bồ dao găm" ám chỉ bản chất độc ác, tàn bạo.
Phản ánh:
Qua bài tập này, tôi nhận thấy rằng việc phân tích và giải thích các câu nói hàng ngày sử dụng biện pháp tu từ chơi chữ giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách thức vận dụng ngôn ngữ để tạo nên hiệu quả nghệ thuật. Đồng thời, nó cũng giúp họ rèn luyện khả năng tư duy logic, phân tích và tổng hợp kiến thức. Việc mở rộng vấn đề sang các lĩnh vực khác như thơ ca, văn xuôi sẽ giúp học sinh tiếp cận với những dạng thức chơi chữ đa dạng và phong phú hơn.