Nam Cao là một nhà văn tiêu biểu của dòng văn học hiện thực phê phán. Tác phẩm của ông thường xoay quanh cuộc sống của những người nông dân nghèo khổ, bị vùi dập bởi xã hội. Trong đó, "Tư Cách Mõ" là một truyện ngắn nổi bật, kể về quá trình tha hóa của một người nông dân lương thiện. Đặc biệt, nghệ thuật xây dựng nhân vật chính - anh Cu Lộ, đã được Nam Cao thể hiện một cách tài tình và sâu sắc.
Trước hết, Nam Cao đã xây dựng hình tượng nhân vật Anh Cu Lộ với những nét tính cách điển hình của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Anh là một người hiền lành, chăm chỉ, luôn cố gắng làm ăn để lo cho gia đình. Tuy nhiên, cuộc sống khó khăn đã đẩy anh vào vòng xoáy của xã hội, khiến anh dần thay đổi tính cách.
Quá trình biến chất của Anh Cu Lộ được Nam Cao miêu tả một cách tinh tế và chân thực. Từ một người nông dân lương thiện, anh dần trở thành một kẻ tham lam, gian xảo. Nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi này là do áp lực từ cuộc sống, từ sự chèn ép của xã hội. Anh Cu Lộ buộc phải thay đổi để tồn tại, để bảo vệ gia đình mình.
Một trong những nét đặc sắc của nghệ thuật xây dựng nhân vật Anh Cu Lộ là cách Nam Cao sử dụng ngôn ngữ trần thuật. Ngôn ngữ của Nam Cao vừa mộc mạc, giản dị, vừa giàu tính triết lý, tạo nên chiều sâu cho tác phẩm. Giọng điệu của Nam Cao vừa châm biếm, mỉa mai, vừa xót xa, thương cảm, giúp người đọc dễ dàng đồng cảm với nhân vật.
Ngoài ra, Nam Cao còn sử dụng biện pháp tương phản để làm nổi bật sự thay đổi của nhân vật. Anh Cu Lộ từ một người nông dân hiền lành, nay trở thành một kẻ tham lam, gian xảo, nhưng vẫn giữ được chút lòng tự trọng cuối cùng. Điều này thể hiện rõ qua hành động của anh khi đối mặt với cái chết của vợ.
Thông qua việc xây dựng nhân vật Anh Cu Lộ, Nam Cao đã gửi gắm thông điệp về sự tha hóa của con người dưới áp lực của xã hội. Đồng thời, tác giả cũng lên án xã hội bất công, tàn bạo đã đẩy người nông dân vào bước đường cùng.
Tóm lại, nghệ thuật xây dựng nhân vật Anh Cu Lộ trong "Tư Cách Mõ" của Nam Cao đã góp phần làm nên thành công của tác phẩm. Qua đó, ta thấy được tài năng của Nam Cao trong việc khắc họa tâm lý nhân vật, đồng thời cũng thấy được tấm lòng nhân đạo của ông dành cho những người nông dân nghèo khổ.