Đoạn thơ trên nằm trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm, được sáng tác năm 1971 tại chiến khu Trị Thiên. Đoạn thơ đã khắc họa bức tranh thiên nhiên mùa hè tươi đẹp, tràn đầy sức sống, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương đất nước tha thiết của nhà thơ.
Mở đầu đoạn thơ, tác giả đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên mùa hè rực rỡ, sôi động:
> "Đôi con diều sáo lộn nhào từng không
> Tiếng ve ngân dài suốt trưa hè
> Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
> Vườn râm dậy tiếng ve ngân
> Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào".
Hình ảnh "đôi con diều sáo" bay lượn trên bầu trời xanh bao la gợi lên một không gian cao rộng, tự do. Tiếng ve kêu râm ran như một bản nhạc đồng quê, làm tăng thêm sức sống cho bức tranh mùa hè. Màu vàng của lúa chín, màu đỏ của trái cây chín mọng, cùng với ánh nắng chói chang tạo nên một khung cảnh tươi vui, rộn ràng.
Các hình ảnh "lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần", "tiếng ve ngân", "bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào" đều mang ý nghĩa biểu tượng. Lúa chín vàng tượng trưng cho sự no ấm, sung túc; trái cây chín mọng tượng trưng cho sự ngọt ngào, thơm ngon; tiếng ve ngân dài tượng trưng cho âm thanh của mùa hè; bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào tượng trưng cho sự ấm áp, trù phú. Tất cả những hình ảnh đó đã góp phần tạo nên một bức tranh mùa hè tươi đẹp, tràn đầy sức sống.
Bên cạnh vẻ đẹp của thiên nhiên, đoạn thơ còn thể hiện tâm trạng và suy tư của nhà thơ về cuộc sống, về đất nước. Nhà thơ cảm thấy băn khoăn, trăn trở khi nghĩ về trách nhiệm của mình với đất nước:
> "Ta nghe hè dậy bên lòng
> Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
> Ngột làm sao, chết uất thôi
> Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!".
Câu hỏi tu từ "Tai nghe huệ trắng hương bay" đã thể hiện nỗi lòng của nhà thơ trước vận mệnh đất nước. Ông cảm thấy ngột ngạt, bế tắc khi phải sống trong cảnh tù đày, xa cách quê hương. Tuy nhiên, ông vẫn luôn hướng về đất nước, mong muốn được cống hiến hết mình cho Tổ quốc.
Qua đoạn thơ, ta có thể thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên mùa hè qua ngòi bút tài hoa của Nguyễn Khoa Điềm. Đồng thời, đoạn thơ cũng thể hiện tình yêu quê hương đất nước tha thiết của nhà thơ, khơi gợi trong mỗi chúng ta ý thức về trách nhiệm đối với quê hương, đất nước.