Tết Nguyên Đán là ngày lễ cổ truyền lớn nhất trong năm của người Việt Nam. Trong những ngày này, bên cạnh các hoạt động vui chơi, giải trí, mỗi gia đình đều chuẩn bị những món ăn truyền thống để cúng tổ tiên và đón chào một năm mới an lành. Một trong những món ăn không thể thiếu trong dịp Tết đó chính là bánh chưng.
Bánh chưng có từ đời vua Hùng Vương thứ 6. Tương truyền rằng vào thời ấy, nhà vua muốn tìm một món ăn ngon để dâng cúng tổ tiên vào dịp Tết, thay thế cho các món ăn trước đây. Các hoàng tử cùng nhau tìm kiếm những món ăn quý hiếm, đắt đỏ, nhưng chỉ có hoàng tử thứ mười tám là Lang Liêu đã tìm thấy một món ăn độc đáo: bánh chưng. Bánh chưng được làm từ những nguyên liệu quen thuộc, gần gũi với đời sống hàng ngày như gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, lá dong. Những nguyên liệu này được chọn lựa kỹ càng, đảm bảo chất lượng tốt nhất. Gạo nếp phải là loại gạo dẻo, thơm, hạt to đều; đậu xanh phải vàng ươm, thơm nức; thịt lợn phải là thịt ba chỉ vừa nạc vừa mỡ... Tất cả được gói gọn trong lá dong xanh mướt, tạo nên một chiếc bánh chưng vuông vắn, đẹp mắt.
Sự ra đời của bánh chưng mang ý nghĩa sâu sắc. Bánh chưng tượng trưng cho đất mẹ, che chở con người khỏi thiên tai, bão lũ. Hình dáng vuông vắn của bánh chưng gợi liên tưởng đến mặt đất vuông vức, vững chãi. Bên cạnh đó, bánh chưng còn là biểu tượng của sự đoàn kết, gắn bó của gia đình. Vào dịp Tết, cả gia đình quây quần bên nhau gói bánh chưng, luộc bánh chưng, tạo nên không khí ấm cúng, vui vẻ.
Trong ngày Tết, bánh chưng được đặt trên mâm cỗ cúng tổ tiên. Trên bàn thờ, bánh chưng được đặt ở vị trí trang trọng nhất, bên cạnh mâm ngũ quả, lọ hoa tươi thắm. Sau khi cúng bái, bánh chưng được cắt ra thành từng miếng nhỏ, mời khách đến chúc Tết. Mọi người cùng nhau thưởng thức bánh chưng, nhâm nhi chén rượu, trò chuyện vui vẻ.
Ngày nay, bánh chưng vẫn là món ăn truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết của người Việt Nam. Tuy nhiên, do nhịp sống hối hả, nhiều gia đình không còn tự gói bánh chưng nữa mà thường mua sẵn ngoài chợ. Điều này khiến cho nét đẹp văn hóa truyền thống bị mai một đi ít nhiều. Vì vậy, chúng ta cần gìn giữ và phát huy giá trị của bánh chưng trong đời sống hiện đại.