Ngọc Anh Lê Thị
Nhan đề "Chỉ có thể là mẹ" có thể được hiểu theo nhiều cách, nhưng đều quy về sự độc nhất vô nhị, thiêng liêng và không gì thay thế được của tình mẫu tử.
- Sự độc nhất và duy nhất: Cụm từ "Chỉ có thể là" nhấn mạnh rằng chỉ có vai trò, tình cảm và sự hy sinh của người mẹ mới có thể mang lại những điều đặc biệt đó. Không một ai khác, không một mối quan hệ nào khác có thể thay thế được vị trí và vai trò của người mẹ trong cuộc đời mỗi con người.
- Tính thiêng liêng và cao cả: Nhan đề gợi lên sự tôn kính, ngưỡng mộ đối với người mẹ. Tình mẫu tử được đặt ở một vị trí tối thượng, thiêng liêng, vượt lên trên mọi giá trị vật chất hay danh vọng.
- Sự bao dung và hy sinh vô điều kiện: "Chỉ có thể là mẹ" còn thể hiện sự bao dung vô bờ bến, sự hy sinh không tính toán của người mẹ. Dù con cái có thế nào, có làm gì, thì tình mẹ vẫn luôn ở đó, che chở, nâng đỡ.
- Chân lý giản dị: Nhan đề như một lời khẳng định một chân lý giản dị nhưng sâu sắc: Tình mẹ là điều hiển nhiên, là điều tất yếu, là điều duy nhất có thể. Nó không cần chứng minh hay so sánh, bởi bản chất của nó đã là tuyệt đối.
2. Giá trị ý nghĩa của nhan đề:
Nhan đề bài thơ không chỉ đơn thuần là đặt tên, mà còn có vai trò quan trọng trong việc định hướng cảm xúc và tư tưởng của người đọc:
- Gợi mở nội dung: Ngay từ nhan đề, người đọc đã có thể hình dung ra chủ đề chính của bài thơ là ca ngợi tình mẫu tử, khắc họa sâu sắc hình ảnh người mẹ và công lao trời biển của mẹ.
- Tạo ấn tượng sâu sắc: Cách đặt tên trực tiếp, khẳng định mạnh mẽ như vậy dễ dàng đi vào lòng người đọc, tạo sự đồng cảm và suy ngẫm.
- Khẳng định giá trị vĩnh cửu: "Chỉ có thể là mẹ" ngụ ý rằng tình mẫu tử là vĩnh cửu, là bất biến theo thời gian, không gì có thể phai nhạt hay thay đổi.
3. Liên hệ với nội dung bài thơ:
Xuyên suốt bài thơ "Chỉ có thể là mẹ", Đặng Minh Mai đã khắc họa những hình ảnh, những chi tiết giàu sức gợi để làm sáng rõ ý nghĩa của nhan đề:
- Hình ảnh người mẹ giản dị, tảo tần, vất vả ("dáng mẹ gầy giẹo giọ liêu xiêu", "mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng", "bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn"). Những hy sinh thầm lặng đó chỉ có thể là tình mẹ.
- Sự hy sinh quên mình vì con cái ("Cả đời mẹ long đong vất vả / Cho chồng con quên cả thân mình"). Sự quên lãng bản thân vì người khác, chỉ mẹ mới làm được điều đó một cách trọn vẹn.
- Tình yêu thương bao la, vô điều kiện ("Bữa cơm đạm bạc thương yêu ấm lòng", "Lo cho con tấm bé đến già", "Ân tình nào sánh xuể mẹ yêu"). Tình yêu ấy không tính toán, không đòi hỏi, đó chính là bản chất của tình mẹ.
- Sự kiên cường, bền bỉ trong tình cảm ("Nghĩa tình son sắt cùng cha", "Có trong lòng mẹ sớm chiều bao dung"). Tình mẹ như một dòng chảy luôn hiện hữu, che chở, bao dung.