Viết bài văn phân tích tác phẩm văn học Chí Phèo

Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực xuất sắc nhất của văn học Việt Nam giai đoạn 1930–1945. Ông luôn trăn trở về số phận con người trong xã hội cũ, đặc biệt là những người nông dân nghèo bị đẩy vào cảnh khốn cùng. Tác phẩm “Chí Phèo” là kiệt tác tiêu biểu của Nam Cao, phản ánh chân thực bi kịch của người nông dân bị xã hội thực dân – phong kiến tàn phá cả về nhân hình lẫn nhân tính, đồng thời thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của nhà văn.

Trước khi bị xã hội vùi dập, Chí Phèo từng là một con người lương thiện. Hắn vốn là đứa trẻ mồ côi, bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ – biểu tượng cho số phận bất hạnh, bị ruồng bỏ ngay từ khi lọt lòng. Lớn lên, Chí làm canh điền cho Bá Kiến, sống hiền lành, chăm chỉ, có ước mơ nhỏ bé: “một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”. Nhưng xã hội bất công đã cướp đi tất cả. Vì ghen tuông và lòng đố kỵ, Bá Kiến đẩy Chí vào tù. Nhà tù thực dân đã biến anh canh điền hiền lành thành một con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Khi trở về, Chí mang trên mình đầy vết sẹo, mang trong lòng nỗi căm hận và mất niềm tin vào con người.

Từ đây, Chí Phèo rơi vào bi kịch tha hóa – mất cả nhân hình lẫn nhân tính. Hắn trở thành tay sai đắc lực cho Bá Kiến, chuyên rạch mặt ăn vạ, đâm thuê chém mướn, trở thành nỗi khiếp sợ của cả làng. Hắn chửi đời, chửi trời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi luôn cả người đẻ ra hắn – thực chất là tiếng kêu của một kẻ cô đơn, bị xã hội ruồng bỏ. Nhưng đau đớn hơn cả là: “hắn chửi mà không ai chửi lại”, bởi không ai coi hắn là người nữa. Đó chính là tiếng gào thảm thiết của một con người bị tước đoạt quyền làm người – một bi kịch vô cùng lớn lao trong xã hội cũ.

Tưởng rằng Chí Phèo sẽ mãi chìm trong vũng bùn tội lỗi, nhưng Nam Cao đã mở ra cho nhân vật một tia sáng nhân tính qua cuộc gặp gỡ với Thị Nở. Tình yêu mộc mạc, chân thành của Thị đã đánh thức phần người bị vùi lấp trong Chí. Bát cháo hành giản dị của Thị khiến hắn cảm động đến rơi nước mắt – bởi đó là lần đầu tiên sau bao năm, hắn được một người chăm sóc, yêu thương như một con người thực sự. Lần đầu tiên, Chí “muốn làm hòa với mọi người”, “muốn về làm người lương thiện”. Đó là khát vọng được sống, được trở lại làm người, một khao khát nhân văn sâu sắc mà Nam Cao gửi gắm.

Nhưng xã hội tàn nhẫn ấy đâu cho hắn cơ hội. Khi Chí tìm đến Thị Nở với ước mong được sống lương thiện, thì Thị – dưới sự cấm cản và thành kiến của bà cô – đã từ chối hắn. Cánh cửa trở về làm người khép lại, Chí Phèo tuyệt vọng. Hắn lại tìm đến rượu, tìm đến Bá Kiến. Trong cơn điên loạn, Chí giết Bá Kiến rồi tự kết liễu đời mình. Cái chết của Chí là một tiếng kêu dữ dội tố cáo xã hội phi nhân, đã đẩy con người từ chỗ lương thiện đến tha hóa, rồi tuyệt vọng. Đồng thời, đó cũng là sự phản kháng cuối cùng của Chí – một người nông dân cùng đường vẫn dám đứng lên chống lại kẻ đã hủy hoại cuộc đời mình.

Qua “Chí Phèo”, Nam Cao không chỉ phản ánh chân thực bộ mặt đen tối của xã hội thực dân phong kiến mà còn thể hiện tư tưởng nhân đạo mới mẻ, sâu sắc. Ông nhìn thấy trong kẻ tưởng chừng “quỷ dữ” vẫn ẩn chứa phần người lương thiện, khát vọng được sống tử tế. Nhà văn xót thương cho những con người bị xã hội chà đạp, bị tước đoạt cả quyền làm người, đồng thời lên án mạnh mẽ những thế lực tàn bạo đã làm tha hóa con người.

Với ngòi bút hiện thực sắc sảo, ngôn ngữ sống động, phân tích tâm lý tinh tế, Nam Cao đã xây dựng nên một hình tượng nhân vật điển hình của văn học Việt Nam hiện đại – Chí Phèo. Tác phẩm trở thành bản cáo trạng đanh thép đối với xã hội cũ và là