Trong dòng chảy bất tận của văn học Việt Nam, hình ảnh người lính là một trong những nguồn cảm hứng lớn lao, góp phần tạo nên những áng văn, vần thơ bất hủ. Đặc biệt, trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, hai thi phẩm "Đồng Chí" của Chính Hữu và "Tây Tiến" của Quang Dũng đã khắc họa thành công hình tượng người lính, mỗi bài thơ mang một vẻ đẹp riêng, phản ánh những khía cạnh khác nhau của người chiến sĩ Việt Nam, nhưng đều chung một tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường. Việc so sánh hai tác phẩm này giúp chúng ta thấy rõ hơn sự đa dạng và chiều sâu của văn học kháng chiến.
Trước hết, cả "Đồng Chí" và "Tây Tiến" đều gặp gỡ ở những điểm tương đồng cơ bản về người lính. Họ đều là những người con ưu tú của dân tộc, mang trong mình tinh thần yêu nước nồng nàn, sẵn sàng rời bỏ quê hương, gia đình để tham gia vào cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Cả hai đều phải đối mặt với những gian khổ, thiếu thốn tột cùng của chiến trường: bệnh tật (sốt rét rừng), đói rét, thiếu thốn vật chất ("áo rách", "chân không", "áo bào thay chiếu"). Hơn thế nữa, họ đều mang trong mình những nỗi nhớ da diết về quê hương, về những mái ấm gia đình, về "miệng cười buốt giá chân không ủ" hay "mơ Hà Nội dáng kiều thơm". Đặc biệt, tình đồng chí, đồng đội là một sợi dây gắn kết thiêng liêng và sâu sắc trong cả hai bài thơ, là nguồn sức mạnh tinh thần giúp họ vượt qua mọi khó khăn, thử thách khắc nghiệt nhất. Họ cùng sẻ chia "chăn sui", cùng sát cánh "đầu súng trăng treo", và cùng nhau khắc ghi những kỷ niệm về "đêm liên hoan" tưng bừng hay cùng nằm lại nơi "mồ viễn xứ".
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tương đồng sâu sắc, hình tượng người lính trong hai tác phẩm lại mang những nét đặc trưng rất riêng, thể hiện qua hoàn cảnh xuất thân, tính cách, phong thái và cả bút pháp nghệ thuật của mỗi tác giả.
Nếu như người lính trong "Đồng Chí" của Chính Hữu chủ yếu là những người nông dân chân chất, mộc mạc ("quê anh nước mặn đồng chua", "làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá"), thì người lính Tây Tiến của Quang Dũng lại là những chàng trai Hà thành hào hoa, lãng mạn, mang trong mình vẻ đẹp của trí thức, học sinh, sinh viên ("Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc / Quân xanh màu lá dữ oai hùm"). Sự khác biệt về xuất thân này đã chi phối sâu sắc đến tính cách và phong thái của họ. Người lính của Chính Hữu hiện lên giản dị, gần gũi, chân thực với những biểu hiện tình cảm thầm kín, sâu sắc. Còn người lính Tây Tiến lại mang vẻ đẹp bi tráng, ngang tàng, phóng khoáng, có phần lãng tử và ngông nghênh, dám đối diện với cái chết một cách kiêu hùng.
Hoàn cảnh chiến đấu cũng góp phần tạo nên sự khác biệt trong vẻ đẹp của người lính. Người lính trong "Đồng Chí" chiến đấu trong khung cảnh rừng hoang sương muối, cái lạnh buốt giá và sự thiếu thốn về vật chất được miêu tả rất chân thực, trần trụi. Nét đẹp của họ toát lên từ sự cảm thông, sẻ chia và tình đồng đội ấm áp giữa gian khổ ("Thương nhau tay nắm lấy bàn tay"). Hình ảnh "Đầu súng trăng treo" vừa hiện thực vừa lãng mạn, biểu tượng cho sự hòa quyện giữa chất chiến sĩ và chất thi sĩ trong con người họ, giữa khốc liệt và thơ mộng.
Ngược lại, người lính Tây Tiến đối mặt với núi rừng Tây Bắc hiểm trở, hùng vĩ và dữ dội hơn, với những con dốc khúc khuỷu, vực sâu thăm thẳm, thác gầm và thú dữ. Vẻ đẹp của họ được khắc họa bằng những nét vẽ mạnh mẽ, có phần kỳ vĩ và bi hùng. Quang Dũng không né tránh những mất mát, hy sinh ("Rải rác biên cương mồ viễn xứ / Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh") mà còn tô đậm chất lãng mạn, tài hoa, có phần ngông nghênh của họ ngay cả khi đối diện với cái chết ("Áo bào thay chiếu anh về đất"). Nỗi nhớ của họ cũng có phần bay bổng hơn, hướng về những "dáng kiều thơm" nơi Hà Nội xa xôi, mang đậm chất của những người trai phong lưu.
Về mặt nghệ thuật, Chính Hữu sử dụng ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng nhưng giàu sức biểu cảm. Hình ảnh trong "Đồng Chí" gần gũi, cụ thể, dễ đi vào lòng người, tập trung khắc họa đời sống nội tâm và tình cảm gắn bó của những người lính nông dân. Trong khi đó, Quang Dũng lại có bút pháp lãng mạn, bay bổng, sử dụng nhiều từ Hán Việt cổ kính, địa danh hoành tráng, tạo nên một không khí bi tráng, hào hùng. Hình ảnh trong "Tây Tiến" thường mang tính gợi tả cao, kết hợp giữa chất hùng vĩ của thiên nhiên và chất bi tráng của con người.
Tóm lại, dù mang những sắc thái và vẻ đẹp riêng, người lính trong "Đồng Chí" của Chính Hữu và "Tây Tiến" của Quang Dũng đều là những biểu tượng cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Người lính "Đồng Chí" là hiện thân của vẻ đẹp mộc mạc, chân chất, kiên cường và tình đồng đội sắt son. Người lính "Tây Tiến" lại đại diện cho vẻ đẹp hào hoa, lãng mạn, bi tráng và ý chí ngang tàng, bất khuất. Cả hai tác phẩm đã bổ sung cho nhau, tạo nên bức chân dung toàn diện, p