Kim Lân là một trong những nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông có sở trường viết về nông thôn và người nông dân Việt Nam. Trong số những tác phẩm nổi tiếng của Kim Lân, "Con chó xấu xí" là một truyện ngắn xuất sắc. Truyện ngắn này đã được in trong tập truyện cùng tên, xuất bản năm 1962.
Truyện ngắn "Con chó xấu xí" xoay quanh câu chuyện về một con chó với vẻ bề ngoài xấu xí, được vợ của nhân vật xưng "tôi" mua ở ngoài chợ với giá ba hào, đem về "tôi" định giết thịt. Tuy nhiên, khi biết được suy nghĩ của chủ nhân, con chó đã khóc nức nở và cố gắng làm việc để lấy lòng chủ. Thế nhưng, do gặp hoàn cảnh khó khăn, gia đình "tôi" đã bán con chó cho bác Thu để lấy bảy hào. Sau đó, vì cảm thấy ân hận, "tôi" và vợ đã quyết định sang nhà bác Thu để chuộc nó về. Thế nhưng, con chó đã bị bác Thu giết thịt. Điều này đã khiến cho nhân vật "tôi" cảm thấy vô cùng day dứt và ám ảnh.
Trong truyện ngắn "Con chó xấu xí", Kim Lân đã xây dựng hình ảnh con chó với vẻ bề ngoài thật xấu xí. Nó có bộ lông màu đen, lưng khòm, hai mắt lồi lên dữ tợn. Hình hài của nó thật xấu xí, đến mức người ta nhìn vào còn thấy sợ. Con chó xấu xí ấy cũng có một số phận thật đáng thương. Khi mới được mua về, nó được đặt cho cái tên là Mực. Con chó xấu xí ấy đã sống trong một gia đình khá giả nhưng luôn bị ghẻ lạnh. Cả nhà không ai thèm chơi với nó, chăm sóc nó. Nó cứ sống lặng lẽ ở góc nhà, chẳng được quan tâm đến. Có lẽ vì vẻ bề ngoài quá xấu xí của mình nên con chó cũng chẳng dám đòi hỏi hay hi vọng được yêu thương, chăm sóc.
Tuy nhiên, con chó xấu xí ấy lại có một tấm lòng vô cùng lương thiện và trung thành. Khi biết được ý định giết thịt nó của chủ, con chó đã khóc nức nở. Nó như đang van xin chủ tha mạng, để nó được sống, được ở bên cạnh chủ. Con chó xấu xí ấy cũng rất ngoan ngoãn, biết nghe lời. Cả ngày, nó chỉ quanh quẩn ở góc nhà, chẳng bao giờ đi đâu xa. Mỗi khi chủ về, nó lại chạy ra đón, vẫy đuôi mừng rỡ.
Hình ảnh con chó xấu xí trong truyện ngắn của Kim Lân đã gợi lên trong lòng người đọc nhiều suy ngẫm. Con chó ấy dù có vẻ bề ngoài xấu xí nhưng lại có một tấm lòng lương thiện và trung thành. Nó xứng đáng được yêu thương, được sống một cuộc sống hạnh phúc.
Bên cạnh hình ảnh con chó xấu xí, truyện ngắn còn thể hiện được những nét đặc sắc về nghệ thuật. Trước hết, Kim Lân đã sử dụng ngôn ngữ rất giản dị, mộc mạc, phù hợp với đề tài nông thôn. Cách kể chuyện của ông cũng rất tự nhiên, hấp dẫn, khiến người đọc bị cuốn hút vào câu chuyện. Ngoài ra, Kim Lân cũng đã xây dựng được những nhân vật với những nét tính cách điển hình. Nhân vật "tôi" là một người đàn ông có lòng nhân ái, nhưng lại thiếu quyết đoán. Còn nhân vật bác Thu là một người phụ nữ tốt bụng, nhưng lại có phần ích kỉ.
Tóm lại, truyện ngắn "Con chó xấu xí" của Kim Lân là một tác phẩm xuất sắc. Truyện đã thể hiện được những nét đặc sắc về nghệ thuật và nội dung. Qua hình ảnh con chó xấu xí, Kim Lân đã gửi gắm đến người đọc những thông điệp sâu sắc về lòng nhân ái, sự trung thành và tình yêu thương.