Nguyễn Thành Long là cây bút chuyên viết truyện ngắn và kí. Truyện ngắn của Nguyễn Thành Long hấp dẫn người đọc bởi sự nhẹ nhàng, kín đáo và thấm đẫm chất thơ. "Lặng lẽ Sa Pa" là tác phẩm tiêu biểu của ông. Truyện đã khắc họa nổi bật nhân vật anh thanh niên với bao vẻ đẹp của người lao động mới rất đáng trân trọng.
Truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" là kết quả chuyến đi thực tế Lào Cai mùa hè năm 1970 của Nguyễn Thành Long. Chính không khí tích cực, khẩn trương xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc cùng miền Nam kháng chiến chống Mĩ đã góp phần tạo nên thiên truyện. Anh thanh niên là nhân vật chính nhưng không xuất hiện từ đầu tác phẩm mà chỉ hiện ra qua cuộc trò chuyện ba mươi phút với các nhân vật khác. Sau đó anh lại khuất lấp vào trong mây mù lặng lẽ của Sa Pa. Dù vậy nhưng nhân vật anh thanh niên đã để lại trong lòng người đọc bao ấn tượng về vẻ đẹp của con người lao động mới xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Vẻ đẹp nổi bật ở nhân vật anh thanh niên là lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm cao với công việc. Hoàn cảnh sống và công việc khó khăn vậy mà anh đã gắn bó được bốn năm và luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Anh kể về công việc, cuộc sống của mình một cách vắn tắt nhưng khá đầy đủ bằng một giọng văn say sưa, chân thành: "Cháu ở đây có nhiệm vụ... Đây là máy móc của cháu... Công việc nói chung là dễ." Anh quan niệm đúng đắn, sâu sắc về công việc, cuộc sống: "mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? " Anh coi công việc là bạn, là niềm vui sống: "Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?", "Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất." Vì vậy, sống một mình nhưng anh không bao giờ thấy nhàn rỗi hay cô đơn dù rất thèm người, thèm nghe chuyện dưới xuôi.
Anh thanh niên là người biết tổ chức, sắp xếp cuộc sống một mình khoa học, ngăn nắp. Sống một mình nơi heo hút, vắng lặng nhưng cuộc sống của anh vẫn đầy đủ, phong phú cả vật chất lẫn tinh thần: một căn nhà ba gian sạch sẽ với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, nơi làm việc, góc học tập, nơi nghỉ ngơi. Anh còn trồng cả một vườn hoa rực rỡ sắc màu, khi khách đến chơi thì ngắt hoa để tặng. Anh tự nuôi gà đẻ trứng đến nỗi ăn không xuể. Anh có hẳn một giá sách để đọc ngoài giờ. Cuộc sống ấy khiến những người khách thật sự bất ngờ.
Không những thế, anh thanh niên còn đẹp ở tấm lòng khiêm tốn và lòng nhiệt tình mến khách chu đáo. Anh thành thực cảm thấy công việc và những đóng góp của mình chỉ là nhỏ bé. Anh dành năm phút để kể về công việc của mình, còn hai mươi phút để nghe chuyện dưới xuôi. Anh từ chối khi họa sĩ định vẽ chân dung mình và giới thiệu những người khác đáng vẽ hơn. Tấm lòng nhiệt tình, sự quan tâm của anh với người khác không chỉ là hình thức xã giao: biết tin vợ bác lái xe bị ốm, anh gửi biếu củ tam thất. Anh vui mừng khi có khách đến thăm, cắt hoa để tặng khách, pha nước chè Yên Sơn đãi khách, khi khách ra về, anh còn tặng cả làn trứng để khách ăn đi đường. Tất cả những người khách xa lạ lần đầu đến với anh đều có cảm giác gần gũi, thân quen.
Ta thấy anh là người có trí tuệ, hiểu biết rộng, là người tách mình ra khỏi những cám dỗ đời thường, thích đọc sách và nghiên cứu sách vở, có nếp sống gọn gàng, ngăn nắp, có niềm say mê và tinh thần trách nhiệm với công việc. Con người dường như đã hiểu mình, hiểu người, hiểu việc và yêu việc. Anh sống đúng như những gì A.Einstein đã quan niệm, luôn đắm mình trong suy nghĩ và công việc. Chính cuộc đời đã giúp anh xác định mục đích sống đúng đắn và cao cả. Sống một mình nhưng anh không đơn độc. Trong tâm hồn anh luôn có những cuốn sách và một tầm nhìn rộng mở. Anh luôn phấn đấu vì lý tưởng cao đẹp của mình. Với việc sử dụng hiệu quả phép tu từ, từ ngữ đặc sắc gợi tả, gợi cảm cùng với việc lựa chọn ngôi kể, người kể là một người ở xa nay được lên tận Sa Pa thăm anh thanh niên,... Nguyễn Thành Long đã làm nổi bật hình ảnh anh thanh niên, một chàng trai trẻ không rõ tên tuổi nhưng tràn đầy nhiệt huyết, yêu đời, yêu nghề và có lí tưởng sống cao đẹp. Anh chính là đại diện cho thế hệ trẻ Việt Nam thời kì chống Mỹ cứu nước.
Nhân vật anh thanh niên trong "Lặng lẽ Sa Pa" là nhân vật tiêu biểu cho vẻ đẹp của con người lao động mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhân vật anh thanh niên được khắc họa qua hình tượng mang vẻ đẹp trong lối sống, trong tâm hồn, trong suy nghĩ. Vẻ đẹp anh thanh niên chính là biểu tượng về vẻ đẹp của con người lao động mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Anh thanh niên là một người lao động bình thường, làm công tác khí tượng thủy văn, kim bảng, điện đài. Qua hình tượng nhân vật này, tác giả ca ngợi vẻ đẹp của con người lao động nói riêng và của cả đất nước Việt Nam trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.