ĐỀ 21: Đọc văn bản “Sự vô ơn và bài học cho người trẻ” và trả lời các câu hỏi: [...] Mỗi chúng ta đều nằm lòng câu tục ngữ “Uống nước nhớ nguồn”. Đây không chỉ là đạo lý truyền thống tốt đẹp của dân t...

câu 1: Theo đoạn trích, lòng biết ơn được hiểu là "trân trọng, ghi nhớ tất cả những gì mà tổ tiên, ông cha đã tốn bao công sức, trí tuệ và cả xương máu để ươm trồng, vun đắp và tạo dựng cơ đồ, sự nghiệp cho con cháu hôm nay và mai sau". Lòng biết ơn được xem là "giá trị sống" bởi nó thể hiện lối sống lành mạnh, tích cực; là "phương châm ứng xử nhân văn" bởi nó xuất phát từ tấm lòng chân thành, từ sự tôn trọng, biết ơn sâu sắc của con cháu đối với công lao của thế hệ đi trước.

câu 2: Tác giả đã sử dụng các tục ngữ, thành ngữ "Uống nước nhớ nguồn", "Ăn quả nhớ người trồng cây" trong bài nghị luận nhằm tăng tính thuyết phục cho nội dung. Các câu tục ngữ này mang ý nghĩa sâu sắc về lòng biết ơn, đạo đức và lối sống tốt đẹp của người Việt Nam. Chúng thể hiện sự kính trọng, biết ơn đối với những người đi trước, những người đã hy sinh, cống hiến cho cuộc sống hiện tại. Việc sử dụng các câu tục ngữ này giúp tác giả khẳng định tầm quan trọng của lòng biết ơn, đồng thời kêu gọi mọi người giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp này.

Ngoài ra, việc sử dụng các câu tục ngữ này còn tạo nên hiệu quả nghệ thuật đặc biệt. Tục ngữ thường ngắn gọn, súc tích, dễ nhớ, dễ hiểu, phù hợp với phong cách viết nghị luận. Đồng thời, việc sử dụng tục ngữ còn tạo nên sự gần gũi, thân thuộc, khiến người đọc dễ dàng tiếp nhận và đồng cảm với nội dung bài viết.

câu 3: Trong đoạn trích "Sự vô ơn và bài học cho người trẻ", tác giả Thanh Lâm đã sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ "trái tim bị thói ích kỷ cá nhân làm cho 'rỉ máu'" để miêu tả hậu quả của sự vô ơn.

- Phân tích:
+ "Trái tim" là hình ảnh ẩn dụ cho tâm hồn, tình cảm, suy nghĩ của con người.
+ "Rỉ máu" là hình ảnh ẩn dụ cho sự đau đớn, tổn thương, mất mát về mặt tinh thần do sự ích kỷ gây ra.
+ Sự kết hợp giữa hai hình ảnh ẩn dụ này tạo nên một bức tranh đầy ám ảnh về hậu quả của sự vô ơn. Nó thể hiện rằng sự ích kỷ sẽ khiến con người đánh mất đi những giá trị tốt đẹp, những mối quan hệ đáng quý, thậm chí là chính bản thân mình.

- Vai trò:
+ Phép ẩn dụ giúp tăng sức gợi hình, gợi cảm cho câu văn, khiến người đọc dễ dàng hình dung được hậu quả của sự vô ơn.
+ Phép ẩn dụ góp phần khẳng định tầm quan trọng của lòng biết ơn, sự tôn trọng đối với những người đã giúp đỡ, hy sinh cho mình.
+ Phép ẩn dụ cũng là lời cảnh tỉnh sâu sắc dành cho giới trẻ, khuyến khích họ sống có trách nhiệm, biết ơn và trân trọng những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.

Kết luận:

Biện pháp tu từ ẩn dụ "trái tim bị thói ích kỷ cá nhân làm cho 'rỉ máu'" đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích, đó là sự vô ơn và bài học cho người trẻ. Nó giúp người đọc hiểu rõ hơn về hậu quả của sự ích kỷ, đồng thời khơi gợi suy ngẫm về lối sống có trách nhiệm, biết ơn và trân trọng những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.

câu 4: Ví dụ trong đời sống hiện nay thể hiện lòng biết ơn hoặc vô ơn của thế hệ trẻ:
- Lòng biết ơn: Trong đại dịch Covid-19 vừa qua, nhiều bạn trẻ đã tham gia vào các hoạt động thiện nguyện, giúp đỡ những người gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh. Họ đã quyên góp nhu yếu phẩm, quần áo, sách vở,... cho các khu cách ly, phong tỏa; họ cũng tham gia nấu cơm miễn phí cho các y bác sĩ tuyến đầu chống dịch... Những hành động ấy thể hiện tấm lòng biết ơn sâu sắc của thế hệ trẻ đối với những hy sinh to lớn của các y bác sĩ, lực lượng vũ trang và toàn dân trong cuộc chiến chống dịch.
- Vô ơn: Một số bạn trẻ hiện nay có lối sống ích kỷ, chỉ biết nghĩ đến lợi ích cá nhân mà quên đi trách nhiệm với cộng đồng. Họ sẵn sàng vứt rác bừa bãi, xả thải gây ô nhiễm môi trường; họ cũng thường xuyên vi phạm luật giao thông, gây nguy hiểm cho bản thân và người khác. Những hành động ấy thể hiện sự vô ơn của thế hệ trẻ đối với những nỗ lực bảo vệ môi trường, giữ gìn trật tự an toàn giao thông của Nhà nước và cộng đồng.
Để khắc phục tình trạng vô ơn của một bộ phận giới trẻ, cần tăng cường giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức về lòng biết ơn và trách nhiệm của mỗi người đối với quê hương, đất nước. Các nhà trường cần tích cực giảng dạy nội dung giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên. Gia đình cần quan tâm, giáo dục con cái về lòng biết ơn, kính trọng ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo. Xã hội cần lên án, phê phán những hành vi vô ơn, thiếu trách nhiệm.

câu 5: Trong cuộc sống hàng ngày, việc hình thành và rèn luyện lòng biết ơn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với nhau. Lòng biết ơn giúp chúng ta nhận thức rõ ràng hơn về những điều tích cực trong cuộc sống, đánh giá cao những nỗ lực và cống hiến của người khác. Nó cũng khuyến khích chúng ta thể hiện lòng biết ơn bằng hành động cụ thể, như nói lời cảm ơn, chia sẻ niềm vui và hỗ trợ lẫn nhau.

Lòng biết ơn mang đến nhiều lợi ích cho cá nhân và cộng đồng. Đối với cá nhân, nó giúp tăng cường sự hài lòng và hạnh phúc, giảm căng thẳng và lo lắng, cải thiện mối quan hệ xã hội và tạo ra môi trường tương tác tích cực. Đối với cộng đồng, lòng biết ơn thúc đẩy sự đoàn kết, hợp tác và phát triển bền vững. Khi mọi người cùng nhau chia sẻ lòng biết ơn, họ sẽ dễ dàng vượt qua khó khăn và thách thức, tạo nên một xã hội hòa bình và thịnh vượng.

Tuy nhiên, việc hình thành và rèn luyện lòng biết ơn không hề đơn giản. Đôi khi, chúng ta dễ dàng quên đi những điều nhỏ nhặt hoặc coi thường những đóng góp của người khác. Để khắc phục vấn đề này, chúng ta cần tập trung vào việc nhìn nhận và đánh giá cao những điều tích cực trong cuộc sống, đồng thời thể hiện lòng biết ơn một cách chân thành và thường xuyên. Việc này đòi hỏi sự nhạy bén, kiên nhẫn và sẵn sàng thay đổi tư duy của bản thân.

Tóm lại, việc hình thành và rèn luyện lòng biết ơn là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng một xã hội tốt đẹp và hạnh phúc. Chúng ta cần nhận thức rõ tầm quan trọng của lòng biết ơn và áp dụng nó vào cuộc sống hàng ngày để tạo ra những ảnh hưởng tích cực cho bản thân và cộng đồng.