Lập dàn ý trên Bài tập 1: thông qua một vài tác phẩm văn học, anh/ chị hãy làm sáng tỏ nhận định: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét k...

Đề bài: Thông qua một vài tác phẩm văn học, anh/ chị hãy làm sáng tỏ nhận định: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó.” (Biêlinxki)

I. MỞ BÀI (Giới thiệu vấn đề)

Dẫn dắt: Vai trò, sứ mệnh cao cả của văn học và nghệ thuật chân chính đối với đời sống con người.

Giới thiệu tác giả và nhận định:

Biêlinxki là nhà phê bình văn học lỗi lạc người Nga, có những đóng góp to lớn vào việc định hình lý luận phê bình nghệ thuật.

Trích dẫn nguyên văn nhận định: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó.”

Khẳng định vấn đề: Nhận định đã đặt ra yêu cầu cơ bản và quan trọng nhất đối với nghệ thuật: phải có tư tưởng, cảm xúc mãnh liệt và mang tính nhân văn sâu sắc.

II. THÂN BÀI (Giải quyết vấn đề)

1. Giải thích nhận định (Làm rõ nội hàm)

"Miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả" (Nghệ thuật chết): Chỉ việc tái hiện đời sống một cách thụ động, hời hợt, chỉ dừng lại ở bề mặt hiện tượng, không có sự rung cảm, tư tưởng hay ý nghĩa triết học sâu xa của nhà văn. Tác phẩm thiếu đi hơi thở cá nhân, sự can dự của người nghệ sĩ sẽ nhanh chóng bị lãng quên, không có giá trị vĩnh cửu.

"Tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan": Tác phẩm phải là nơi người nghệ sĩ gửi gắm cảm xúc mạnh mẽ, thái độ rõ ràng (yêu, ghét, căm phẫn, ngưỡng mộ, xót xa) trước cuộc đời. Đó là sự tham gia đầy nhiệt huyết vào số phận con người.

Tiếng thét khổ đau: Sự lên án, tố cáo cái xấu, cái ác, sự đồng cảm sâu sắc với nỗi đau của nhân loại.

Lời ca tụng hân hoan: Sự ngợi ca cái đẹp, cái thiện, tình yêu, lý tưởng cao cả.

"Đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó": Tác phẩm phải mang tính tư tưởng, triết lý, phải chạm đến những vấn đề lớn của nhân loại (ý nghĩa cuộc sống, số phận, lẽ công bằng, đạo đức,...) và gợi mở, thôi thúc độc giả suy ngẫm.

Tóm lại: Nhận định đòi hỏi nghệ thuật phải là sự kết hợp hài hòa giữa phản ánh hiện thực và thể hiện tư tưởng, cảm xúc mạnh mẽ.

2. Chứng minh qua các luận điểm và tác phẩm

Luận điểm 2.1: Tác phẩm sống là tác phẩm đã trở thành “Tiếng thét khổ đau” của người nghệ sĩ trước hiện thực.

Nội dung: Văn học chân chính không né tránh bi kịch, mà đồng hành cùng nỗi đau, lên tiếng cho những số phận bị áp bức, bất công. Cảm xúc bi phẫn, căm ghét cái ác chính là nguồn sinh lực của tác phẩm.

Dẫn chứng:

Truyện ngắn Vợ nhặt (Kim Lân): Tiếng thét khổ đau câm lặng trước nạn đói khủng khiếp năm 1945. Không chỉ miêu tả cái đói, tác phẩm còn là lời xót xa, dự cảm về cái chết cận kề nhưng đồng thời ca ngợi khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc mãnh liệt (thể hiện qua hình ảnh Thị, bà cụ Tứ, Tràng).

Truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao): Tiếng thét căm phẫn, tố cáo xã hội phong kiến tàn bạo đã cướp đi quyền làm người và đóng lại cánh cửa hoàn lương của người nông dân lương thiện. Nỗi đau tha hóa và sự cô đơn cùng cực của Chí Phèo là nỗi đau chung của cả một tầng lớp bị đè nén.

Thơ Tố Hữu (Giai đoạn chống Pháp): Tiếng thét căm thù, uất hận của người dân mất nước nhưng cũng là lời hiệu triệu, ca ngợi lý tưởng và con đường cách mạng (ví dụ: Việt Bắc, Từ ấy).

Luận điểm 2.2: Tác phẩm sống là “Lời ca tụng hân hoan”, khẳng định và tôn vinh những giá trị cao đẹp của con người.

Nội dung: Văn học là sự thăng hoa của cảm xúc, là lời ngợi ca cái đẹp, cái thiện, tình yêu, lòng dũng cảm và lý tưởng.

Dẫn chứng:

Tiểu thuyết Sông Đông êm đềm (M. Sholokhov): Lời ca tụng bi tráng về tình yêu, lòng dũng cảm, khát vọng tự do và vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ của người dân vùng sông Đông. Sự phức tạp trong tâm lý nhân vật Grigori là lời ca ngợi sự đấu tranh nội tâm đầy nhân bản.

Thơ Huy Cận (Tràng Giang): Lời ca tụng vẻ đẹp cổ điển, tráng lệ mà u buồn của thiên nhiên, đồng thời là nỗi niềm cô đơn, hân hoan giao hòa giữa con người và vũ trụ.

Văn xuôi Nguyễn Tuân (trước 1945): Lời ca tụng hân hoan vẻ đẹp tài hoa, nghệ sĩ của "một thời vang bóng" (Chữ người tử tù). Ngợi ca cái đẹp tuyệt đối, sự cao thượng.

Luận điểm 2.3: Tác phẩm sống là tác phẩm “đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó” (Tính triết lý và tư tưởng).

Nội dung: Nghệ thuật phải là một hành trình đi tìm chân lý, tìm kiếm câu trả lời cho những vấn đề lớn, vĩnh cửu của nhân loại.

Dẫn chứng:

Tiểu thuyết Số phận con người (M. Sholokhov): Đặt câu hỏi lớn về sức chịu đựng của con người trước chiến tranh và bi kịch. Tác phẩm trả lời bằng niềm tin vào lòng nhân ái và khả năng hồi sinh của tâm hồn thông qua hình ảnh Xô-cô-lốp và cậu bé Va-ni-a.

Tiểu thuyết Hoàng Lê nhất thống chí (Ngô gia văn phái): Đặt câu hỏi về lẽ hưng vong của triều đại, về trách nhiệm của bậc quân vương. Tác phẩm trả lời qua hình tượng người anh hùng áo vải Quang Trung, khẳng định vai trò của người lãnh đạo có tài và có tâm.

Truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao): Đặt câu hỏi day dứt: Ai đã đẩy người lương thiện vào con đường tội lỗi? Lối thoát nào cho con người bị tha hóa? Tác phẩm đặt ra mà chưa có câu trả lời trọn vẹn (sự bế tắc của nhân vật Thị Nở khi nhìn vào bụng mình), từ đó thôi thúc người đọc suy ngẫm về vai trò của xã hội.

3. Mở rộng vấn đề (Phản đề)

Sự miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả không hoàn toàn vô dụng, nó có thể là nền tảng cho sự phản ánh hiện thực (văn học hiện thực). Nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó, tác phẩm sẽ thiếu chiều sâu.

Cảm xúc (khổ đau/hân hoan) cần phải chân thật, mãnh liệt nhưng phải được kiểm soát bởi lý trí và tư tưởng, nếu không sẽ biến thành sự ủy mị, cường điệu, làm giảm giá trị nghệ thuật.

III. KẾT BÀI (Khẳng định lại vấn đề)

Tóm tắt và khẳng định: Khẳng định lại tính đúng đắn và sâu sắc của nhận định Biêlinxki. Yêu cầu về tư tưởng, cảm xúc mạnh mẽ chính là thước đo để phân biệt nghệ thuật chân chính với sự sao chép vô hồn.

Liên hệ: Sứ mệnh của người nghệ sĩ là phải sống hết mình, rung động hết mình và can dự vào đời sống, biến tác phẩm thành tiếng nói chung của nhân loại.

Lời kết: Những tác phẩm còn sống mãi là những tác phẩm có thể làm thổn thức hàng triệu con tim, khiến người đọc phải suy ngẫm về nhân tình thế thái.