Vai trò của nấm trong hệ sinh thái là gì (phân hủy, cộng sinh…)?

Trong hệ sinh thái, nấm giữ nhiều vai trò quan trọng, có thể được chia thành các nhóm chính sau: 1. Phân hủy vật chất hữu cơ (Saprotrophs) - Nấm sợi (như nấm mốc, nấm men) và nấm thân (như nấm rơm, nấm sò) phân hủy xác thực vật, xác động vật, cellulose, lignin… - Quá trình này giải phóng các chất dinh dưỡng (C, N, P…) trở lại đất và nước, giúp chu trình sinh địa hóa (carbon, nitơ…) vận hành liên tục. - Tạo mùn đất (humus), cải thiện cấu trúc và khả năng giữ ẩm của đất. 2. Cộng sinh với thực vật (Mycorrhizae) - Quan hệ cộng sinh giữa thân rễ cây và nấm: nấm cung cấp nước, phốt pho, khoáng chất cho cây; cây trả lại đường (sản phẩm quang hợp) cho nấm. - Có 2 kiểu chủ yếu: • Mycorrhiza nội bào (Arbuscular mycorrhizae) – nấm Glomeromycota xâm nhập vào tế bào gốc rễ. • Mycorrhiza ngoại bào (Ectomycorrhizae) – nấm Basidiomycota/Ascomycota bao bọc ngoài tế bào rễ. - Giúp cây trồng tăng khả năng chịu hạn, chống mặn, kháng bệnh. 3. Cộng sinh với tảo, vi khuẩn (Liên quan đến địa y) - Địa y là hệ cộng sinh ổn định giữa nấm và tảo (hoặc vi khuẩn lam): tảo quang hợp cung cấp chất hữu cơ; nấm cung cấp nơi cư trú, giữ ẩm, khoáng chất. - Địa y là loài tiên phong, thường là loài đầu tiên xâm chiếm đá trơ, góp phần phong hóa đá và hình thành đất đầu tiên. 4. Đối tượng ký sinh và gây bệnh - Nấm ký sinh trên thực vật (ví dụ: nấm gây bệnh nếp nhăn lá, khảm khoai tây…) làm giảm năng suất nông sản. - Nấm ký sinh trên động vật, người (nấm da, nấm móng, gây nấm phổi…) ảnh hưởng sức khỏe vật chủ. - Vai trò điều tiết quần thể: qua việc gây bệnh, nấm giúp kiểm soát mật độ một số loài, duy trì cân bằng sinh thái. 5. Đa dạng sinh học và chuỗi thức ăn - Nấm là nguồn thực phẩm cho nhiều loài vi sinh (động vật chân khớp, giun đất…), đồng thời cũng là thức ăn cho chim, động vật có vú. - Tham gia lưới thức ăn, cung cấp năng lượng và chuyển hóa vật chất giữa các bậc dinh dưỡng. 6. Ứng dụng sinh thái – công nghệ xanh - Sinh học môi trường: sử dụng nấm phân huỷ chất thải, xử lý ô nhiễm (như phóng xạ, kim loại nặng). - Sản xuất kháng sinh, enzyme, chất hữu cơ phục vụ nông nghiệp (chế phẩm sinh học) và công nghiệp. Tóm lại, nấm là “những nhà phân giải” và “đối tác cộng sinh” then chốt trong mọi hệ sinh thái: từ việc khoáng hóa xác sinh vật, tạo mùn, hỗ trợ sinh trưởng cho cây trồng, đến điều tiết quần thể và góp phần đa dạng sinh học.